:x:l%2E1092%3281471%2E100%32746582
soc.culture.south-africa.afrikaans
==-=====-===========-==--=-====-========--===========-===-=- =---===--==--===
Sent by lou from lous subpart from zzn part of com
Dit betéken nie altyd veel om 'n man van belang te wees nie. Die belangrikste persoon op 'n begrafnis is die dooi man.
Dit betéken nie altyd veel om 'n man van belang te wees nie. Die
belangrikste persoon op 'n begrafnis is die dooi man.
En oral waar daar 'n dooie is onder 'n geselskap van lewende
nablywendes is dit sy geheimsinnige, akelige, ontsagwekkende gelaat
wat die aandag trek. Die trekke is nog dieselfde, maar tog nie
dieselfde nie: die uitgebluste vuur van die lewe, lyk dit, het plaas
gemaak vir 'n uitsig op die oneindige agter die gordyn. So iets van
die majesteit van die dood ontwaar ons ook - 'n skaduwee daarvan, 'n
suggestie - op die gelaat van 'n suigeling, van 'n blinde, van 'n
kranksinnige. Dis die Sphinx·uitdrukking van misterie.
Maar die aandag-soekery, die sug om die senter van opmerksaamheid te
vorm, wat ons nou bedoel is van 'n ander gehalte. Die vóor-aansitters
en vóor-aanbidders in die Sinagoge is nie uitgesterf nie. In elke
buurte, by elke samekoms, tref jy éen van hulle aan: somtyds meer,
maar nooit te veel nie, want dan druk hulle mekaar wedersyds uit: waar
almal vóor-sit, daar sit geeneen vóor nie. Ons ken almal die soort
man. As hy nie die voorsitter-stoel beklee nie, dan spring hy die
eerste op om die voorstel te maak wat enige ander esel (as daar nog
is) ook kon gemaak het. "Kêrels;' sê hy (of "Afrikaners"; of
"broeders" na gelang van die doel van die byeenkoms), "ons moet
bymekaar staan." Hy meen ons moet agter hom staan. Nou sou jy sê die
man het 'n verwaande dunk van homself. Eintlik het hy 'n slaafse
respek vir die goedkeuring van sy mede-mens, anders sou hy nie soveel
moeite doen om notiesie van geneem te word nie.
Tog moet ons dit vir hom sê: in die politiek win hy altyd 'n sekere
maat van invloed. Want vereers: die politiek is almal se besigheid en
dus niemand se besigheid nie. En, ten twede, in die politiek geld die
beginsel nie dat die laaste die eerste sal wees nie. Niemand is
angstig om iemand anders op die voorgrond te stoot nie, dus kan alleen
diegene op die voorgrond kom wat hulleself daarheen stoot. En as dit
dan so is, dat dié soort indringer gewoonlik daarin slaag om 'n
politieke rang te verwerf, beteken dit dan nie tog darem veel om so 'n
man van belang te wees nie? Vir homself, ja. Die belang is groot in sy
oë. Die persoonlike voordeel ook dikwels, Maar die belangstelling kan
jy ook uitlok as jy 'n sensasie-wekkende misdaad pleeg, as jy met jou
buurman se vrou wegloop, as jy dronk deur die straat waggel.
Ledig is mense-roem: ydelheid der ydelhede. Ek en jy leser, weet dit
want ons streef nog ons lewe lank daarna. Tiengelieng·tieng,
tiengeliengelieng! Kom dans na ons klokke: ons is voorbokke.
Ek sien vandag een van die maatskappy waarvoor ek kontrak werk doen se
top bestuurders 'n klein meisie deur die gebou neem. Sy is seker skaars
7 of 8 jaar oud. Sy word deur hoë sekuriteits areas geneem vir 'n toer
deur die gebou. Min mense kry die voorreg om so 'n gedetaileerde toer te
kry. Min volwassenes wat nog van 'n kind. Draai toe uit sy is die dogter
van een van die nuwe groot aandeelhouers in die maatskappy. Baie ryk man.
Mag skep voorregte wat ander mense nie het nie. Toe besef ek dat sy 'n
voordeel bo ander kinders van haar ouderdom het, net op grond van die
mag of geld van haar pa.
Skeur jou los van jou eie nasie af en verwonder jou dat die
ander nasies nie oormekaar val om jou in te neem nie.
Ons het nie hier plek vir politieke diskussies nie. Maar 'n
mens moet jou voorbeelde in jou eie omgewing soek, sodat die skrywer
mag weet waarvan hy skryf en die leser verstaan wat hy lees. Ons
Afrikaners het meer aanleiding om renegate te word as enige andere
nasie onder die son. Ons volk woon meeste op die platteland en die
ander ras wat tussen ons woon meeste in die dorpe en stede. Wat die
inwendige karakter betref, kan jy in vele opsigte aan die platteland
die voorkeur gee. Daar is minder roekeloosheid, minder wellus, minder
gewinsoekery, minder mode-nastrewery, minder konkurensie-naywer; meer
liefderykheid. Maar in uiterlike opsigte is die voorregte van die
stadbewoner onbetwisbaar. Die kuns en wetenskap is tot sy beskikking;
al die hulpbronne van geleerdheid en kultuur is in sy onmiddellike
bereik; hy kom in aanraking met die hoogste produkte van die
beskawing; hy is beter gewas en gekam en gekleed; ey geesteskring is
ruimer, sy taal verhewener. En die uiterlike skyn het die neiging om
die buiteman aan te trek , om die dorpsman as 'n meerdere te beskou.
Dan weer, die spreektaal van ons volk het nog geen literatuur
nie: hy geniet nie eens die eer van Staat of Kerk of Skool·erkentenis
nie.* Dit noodsaak alweer 'n gevoel van minder·waardigheid - van
minagting van die eie en verering van die vreemde - afgesien van die
aanlokkelikheid van die fyne wêreldstaal aan die ander kant en sy
invloed op die gedagtetrant en standpunt van diegene van ons wat hom
lees omdat dié tot nog toe skrale voortbrengsels van hulle eie nie aan
hulle verstandelike behoeftes kan voldoen nie.
Daarom by die prysenswaardige strewe om oor te neem al wat
beste is van die ander kant, is daar die gevaar dat ons deur snobbery
op al wat edel aan ons kant is neersien; dat ons deur aanhoudende
na-apery ons vir nagemaakte Engelse aanstel. Ongelukkig, ons sal maar
nagemaak wees. Ons kan ál ons ou volksgewoontes, die beste met die
slegste, weggooi; ons kan ons by die vreemde kerk aansluit; maar die
nuwe kring waaronder ons inkruip sal nie deur die namaaksel bedroë
word nie. Hulle sal ons verag omdat ons, in die éen opsig waar ons ons
minder gewaan het, ons minderheid behou. Die donkie had sy eer totdat
hy die leeu·vel omgesit het: toe was hy veragtelik. Maar wat sou jy
van 'n donkie dink wat 'n ander donkie·vel aantrek? En wat sou jy van
'n leeu dink wat 'n donkie·vel aantrek? Maar diegene wat lostrek van
ons af is nie die leeus onder ons nie, en dié wat vir hulle verwelkom
is nie die leeus onder die ander ras nie.
_______
* Ek laat hierdie staan soos hy oorspronklik geskryf is in
1914. Maar ons het in agt jaar meer gevorder as ander nasies in
taggentig. (Voetnota deur C.J. Langenhoven by herpublikasie van die
oorspronklike werk.)
"Sal ek vannag nog met my vliegtuig vlug
na bondgenote wyd versprei:
na Portugese in Angola, Jode in Johannesburg,
of ronkend oor die Skeurvallei
na Brussel of Brahmaanse tempels teen 'n kerrielug?
'Maar boos bly boos in Brakfontein of Neo-Baäl,
en goed is goed by Golgota of Brussel;
en deur die eeue is dit reeds bepaal:
die plek en spelers sal voortdurend wissel
maar die spel word telkens in die tyd herhaal."
Namibië is 'n droë land met geen standhoudende riviere in sy binneland nie.
Op die noordelike en suidelike grense is groot lopende riviere, aan die
westekant die see en aan die oostekant net die Kalahari. Dit is net om te
illustreer dat water die grootste enkele probleem oor 95% van ons land is.
Doer in die laat 1800's het die Duitsers met die eerste menslike poging
gekom om die probleem aan te spreek en orals op plase het damme
verskyn.....omdat jy net kan boer as daar water is. Hulle het gekom met
die idee van 'n 'sandstoordam'....dis 'n dam wat deur die stormwater van die
reënseisoen toegespoel raak deur sand en dan oorloop om die rivier verderaf
te bedien. Die sand in die dam bly deurtrek met water en beskerm teen
verdamping deur die hitte van die somer. So is daar dan aan ons kus 'n
groter idee van hierdie konsep in die vorm van 'n dam wat se water doelbewus
uitgetap word om die watertafel van die boorgate net onderkant die dam te
versterk en vandaar die water uit te pomp na die dorpe wat dit benodig.
Op die huidige oomblik sit ons hoofstad, Windhoek, met een moerse
probleem. Is dit nodig om te sê: Water? Die huidige regering slaag nie
daarin om werk te skep op die platteland nie en die jong mense trek stad
Windhoek toe in hoop op werk. Dit beteken dat die stad se getalle buite
beplanningsvoorsiening vir water eskaleer en daar is verskeie alternatiewe
oorweeg as oplossing vir die probleem......selfs soos om water uit die
Karstveld in die Noorde van die land oor 'n afstand van by die 500km te pomp
vir die mense van Windhoek. Dit sou natuurlik 'n royal fokop vir die
noorde veroorsaak het want die watertafel sou daar sak en dan sit hulle met
probleme.
Toe kom die ingenieurs met 'n ander oplossing vir Windhoek en op die
ooblik lyk resultate belowend. Op die huidige pomp hulle water uit damme
wat so ongeveer 70km vanaf Windhoek geleë is in reservoirs. Nou het hulle
begin om die water in spesiale boorgate in te 'forseer' om die watertafel
van boorgate in en rondom Windhoek self te versterk met die logiese voordeel
dat water wat onder die grond is nie kan verdamp nie....en water wat uit die
dam sou verdamp, nou beperk word en gebruik word.
Niemand kan in Noord-Amerika bly, en nie omtrent daagliks
bewus wees van die feit dat die Franse oor die laaste vier of
vyf eeue hier 'n belangrike rol gespeel het nie. Franse
het lank voor die Engelse hulle teenwoordigheid in Noord-
Amerika laat voel. En nie net in die ooste van die vasteland,
waar daar vandag nog Franssprekende nageslagte bly nie.
Ook in die weste van byvoorbeeld Kanada sien ons hulle
invloed op die name van die Métis (gemengde ras) wat
in omtrent alle gevalle Frans is. Ook op die woordeskat
van selfs Engelssprekende Kanadese het die Franse 'n
invloed gehad. Die woord "portage" word deur almal
gebruik asof dit nie 'n Franse woord is nie.
As mens 'n vlag met rooi, wit en blou panele en een
ster hier in Kanada sien, dan weet jy dis die vlag van die
Akadiërs, wat vanjaar die 400ste herdenking van die
koms van die Akadiërs na Noord-Amerika vier.
Verrazano was die Italiaanse ontdekker wat in 1524
dié naam vir die hele oostelike deel van die vasteland
gebruik het. Die Akadiërs, wat hulle gevestig het in wat
vandag New Brunswick en Nova Scotia is, het dié naam
vir hulleself toegeeien. Ongelukkig was hierdie deel
van die vasteland van die uiterste strategiese belang,
en toe die Engelse hulle invloed in Noord-Amerika wou
bestendig, toe het Akadia die area geword waar die
Engelse en die Franse hulle gevegte geveg het.
Die Engelse het uiteindelik geseëvier en in 1713
het hulle oorgeneem. Hulle het verwag dat elke Akadiër
'n eed aan die Britse koning moes sweer. Die Franse
wat dit nie wou doen nie, is aangesê om die land te verlaat,
en as hulle dit nie wou doen nie, is hulle gedeporteer. Baie
het na die eiland van Miquelon en St. Pierre gegaan, wat
naby Newfoundland is, en wat vandag nog onder Frankryk
is. Ander het gewilliglik na ander dele van Noord-Amerika
gegaan, maar daar was ook 'n grootskaalse deportasie van
Akadiërs na verskillende Britse besitting ( 'n soort etniese
skoonmaak dus) in 1755, wat nou nog "the Expulsion"
genoem word. Dis oor hierdie insident wat Longfellow
in 1847 sy lang gedig "Evangeline" geskryf het. In 1763
met die Treaty of Paris is hulle toegelaat om terug te kom.
Supertaal
Blog
Soek
Hulp
Lede
Registreer
Teken aan
Tuis
RSS
