Met Christine Potgieter het ek heelwat jare weekliks en somtyds
daagliks besigheidsbelange gedeel. Want André se spreekamer
was langs my kantoor.
Nou is Christine vermoor. En die laaste wat ek van haar man gehoor
het, het dit sleg gegaan met hom.
Vrydag het hul seun in die hof op Carletonville verskyn. Aangekla van
daarvan. Hulp van bosslapers gebruik.
Iemand het gesê dat dwelms dalk 'n rol gespeel het. Daar moes tog
beplanning geweeshet, plan beraming en tyd moes betrokke gewees het.
Dat hy op 'n trip kon gewees het maak nie sin nie. Dit was egter iets
wat slegs as 'n moontlikheid geopper was.
Deze zeer interessante documentaire is op de Nederlands
Televisie geweest.
Interview met de maakster
Grt Emmy
============================================================ =
BBC Four: What made you want to tell the story of the
Rivonia trial?
Pascale Lamche: It really came from Nick Fraser [Storyville
Series Editor]. He was spending a lot of time working in
South Africa and said it would be interesting to make a film
about the Rivonia trial because nobody had really looked
into that story before. People knew about Nelson Mandela and
that he was incarcerated on Robben Island for 27 years but
nobody knew in-depth how and why he'd got there. Also, this
year is the 10th anniversary of democracy in South Africa so
for it to be shown now is very important. It shows what a
multicultural movement of resistance it was.
BBC Four: That was something that surprised me. I suspect
many people don't realise how many whites were involved in
the civil rights movement in South Africa.
PL: It was a total revelation to me too. I knew it had been
a multicultural movement but not that there were so many
white militants in the higher echelons of Umkhonto we Sizwe
(MK), which was the armed, military wing of the ANC. That
kind of answers the astonishing question as to why Nelson
Mandela was able to create this "rainbow nation". To make a
peaceful transition in South Africa and to share democracy
without any bloodshed was a fantastic feat - one of the
greatest historical achievements of the 20th Century.
BBC Four: It also becomes apparent in the film how this all
played into the Cold War...
PL: Ethics were put to the wind; especially as far as
Britain and America were concerned, but others too. It was
strategically critical that South Africa remained in the
'Western' camp during the 1960s, even if they were
oppressing the majority of their population. If the Soviet
Union had been successful and this domino effect happened
throughout Africa with the burgeoning independence
movements, then South Africa would be the last bastion
against communism.
BBC Four: Which is why the government was so eager to
portray the ANC as communists...
PL: Absolutely. Winnie Mandela makes the point perfectly in
the film. She says that on the whole they were not
communists. They allied themselves with anyone who felt
injustice in their country and that happened to be the white
Communist Party. But it obviously made sense for the
opposition to scream "Red Menace" and get the backing from
other Western powers, who poured in money and expertise, to
crush the black independence movement.
BBC Four: What was the extent of CIA involvement?
BBC Four: What made you want to tell the story of the
Rivonia trial?
Pascale Lamche: It really came from Nick Fraser [Storyville
Series Editor]. He was spending a lot of time working in
South Africa and said it would be interesting to make a film
about the Rivonia trial because nobody had really looked
into that story before. People knew about Nelson Mandela and
that he was incarcerated on Robben Island for 27 years but
nobody knew in-depth how and why he'd got there. Also, this
year is the 10th anniversary of democracy in South Africa so
for it to be shown now is very important. It shows what a
multicultural movement of resistance it was.
BBC Four: That was something that surprised me. I suspect
many people don't realise how many whites were involved in
the civil rights movement in South Africa.
PL: It was a total revelation to me too. I knew it had been
a multicultural movement but not that there were so many
white militants in the higher echelons of Umkhonto we Sizwe
(MK), which was the armed, military wing of the ANC. That
kind of answers the astonishing question as to why Nelson
Mandela was able to create this "rainbow nation". To make a
peaceful transition in South Africa and to share democracy
without any bloodshed was a fantastic feat - one of the
greatest historical achievements of the 20th Century.
BBC Four: It also becomes apparent in the film how this all
played into the Cold War...
PL: Ethics were put to the wind; especially as far as
Britain and America were concerned, but others too. It was
strategically critical that South Africa remained in the
'Western' camp during the 1960s, even if they were
oppressing the majority of their population. If the Soviet
Union had been successful and this domino effect happened
throughout Africa with the burgeoning independence
movements, then South Africa would be the last bastion
against communism.
BBC Four: Which is why the government was so eager to
portray the ANC as communists...
PL: Absolutely. Winnie Mandela makes the point perfectly in
the film. She says that on the whole they were not
communists. They allied themselves with anyone who felt
injustice in their country and that happened to be the white
Communist Party. But it obviously made sense for the
opposition to scream "Red Menace" and get the backing from
other Western powers, who poured in money and expertise, to
crush the black independence movement.
BBC Four: What was the extent of CIA involvement?
PL: That is what's astonishing. Gerard Ludi, the former
secret service intelligence officer who infiltrated the
Communist Party at that time, explains quite clearly in the
film that it was the CIA that handed over Mandela to the
South African special branch and secret services. What he
says is a complete scoop and hasn't been told before,
although some people have worked out that there was CIA
involvement. When the 90-day detention law came into effect
they arrested an Indian guy in Durban who was actually a CIA
operative. A huge row erupted with the CIA over this guy.
The South African police refused to release him and in the
end the CIA had to make a bargain: they traded their
information, which led to Nelson Mandela's arrest, for their
CIA operative. It really is astonishing.
BBC Four: Did you sense that the interviewees felt they were
shedding light on a piece of 'lost history'?
PL: Totally. The original interviews are very long and are
going into South Africa's national archive because they are
exceptionally important pieces of history. Many of the
interviewees, the Jewish militants especially, are just
fantastic storytellers. Not only do they have a capacity to
analyse, but many of them spent more than 20 years in jail,
so they had plenty of time to pore over the details of all
this. By the time we had finished the interview with Dennis
Goldberg I could have made a very bold statement to Nick
Fraser and said, this film needs to be just one man talking
against black and that's it - he was so powerfully
evocative. I knew I wouldn't do that but I think Dennis
Goldberg could probably tour through South Africa just
giving this extraordinary monologue.
What this story also shows is that they were a bunch of
bungling intellectuals. They didn't really know how to do
this. The fact that they kept hundreds of incriminating
documents is ludicrous. I'm sure that no other underground
guerrilla movement, in basically a police state, kept
documents that could send them away for eternity. But they
did because they realised they were making history and
needed to keep all this stuff.
BBC Four: Did you get any impression that anyone in the
movement thought it was an odd alliance?
PL: Not at all. It was a very symbiotic, close relationship.
Someone like Rusty Bernstein, who was a communist, was the
most rigorously aware that security lapses were being made
and the one who tried most significantly to stop it. In many
ways, if Liliesleaf Farm had remained just a headquarters
for the Communist Party, and not a place where top ANC
leaders hid, it probably would have maintained more
stringent security procedures.
The Communist Party had been banned since 1950 so by this
stage they'd already had 14 years as an underground
movement. The ANC was only banned in 1960 so it very young
in the underground movement. It was a coming together in
extreme circumstances of one group of people who had been
underground for a long time and another who hadn't. The
comradeship and sense of combined struggle is very strong in
all of them. It's not divided along any racial lines at all
and I think that's what created the roots of South Africa
today.
NELSON MANDELA: ACCUSED #1 HOMEPAGE
Previous Storyvilles
Hierdie versie kan gesing word aan die
wysie 'Die Donkie is 'n wonderlike ding'.
Die boontjie, O die boontjie
die boontjie is 'n wonderlike ding...
Hy's groot en hy's groen en soos 'n pampoen -
hy sa-al jou poephol laat sing!
(Herhaal x 2)
Musiek daarvoor:
(op dir kitaar, is dit G - C - D)
(op die Wheatstone konsertina is dit iets anders)
(op die poephol is dit G# - Bb - Fb)
(op die neus is dit roff!)
Uittreksel uit Andre P. Brink se nuutste [voor ek vergeet] - "Rapport" 24
Okt. 2004
"Op 'n dag het ek op skool die woord kont gehoor, sonder dat ek die vaagste
benul gehad het van wat dit beteken. Al wat ek vermoed het, was dat dit 'n
beter vloekwoord as die meeste ander was - en een naweek het ek kans gekry
om dit op die proef to stet. Dit was toe ek my humeur verloor het oor Thys,
een van die min maters wat partykeer toegelaat was om by my to kom speel, 'n
klein groen ossewaentjie gebreek het wat ek die vorige Kersfees gekry het.
"Jou kont!" het ek vir hom geskreeu."Jou kont,jou kont,jou kont! Kyk wat het
jy aangevang!" Pa, wat besig was om onder in die tuin die sifdraad van die
hoenderhok heel to maak, het dit gehoor. Thys is met 'n paar stywe klappe
weggejaag oor die skade wat by aangerig het; en daarna is ek aan my
linkeroor die huffs ingesleep. Ek is aangesê om my kerkklere to gaan
aantrek, das en skoene en al.
Pa was 'n vreeslike man as dit by dissipline kom, en daar was 'n vaste
ritueel vir straf. Ek sou na sy studeerkamer geneem word, en dan sou Mam ook
ingeroep word. Daarna word 'n passasie uit die Woord voorgelees, gewoonlik
iets uit Spreuke (Wie sy roede terughou, haat sy seun; maar by wat liejhet,
besoek hom met tugtiging; of - met 'n vermanende blik in Mam se rigting -
Die roede en die bestrafjing gee wysheid; maar 'n seun wat aan homself
oorgelaat word, steek sy moeder in die skande), gevolg deur 'n gebed,
waarvan die lengte en dringendheid my 'n taamlik goeie idee gegee het van
die straf wat voorle. Na'n lang uitgerekte A-a-a-a-a-men moes ons vir eers
gekniel bly staan terwyl God stilletjies vir Pa voorse wat hom to doen
staan. Daarna moes ek die moordtuig gaan haal - belt, riem, klerehanger, of
peerboomlat - my broek aftrek en oor die rand van sy lessenaar buk. Die was
verreweg die mees vernederende gedeelte van die hele proses. Terwyl by
slaan, moet ek die houe tel. En wanneer dit alles uiteindelik verby is, moet
ek om een of ander duistere rede vir Mam 'n soen gaan gee, en vir Pa dankie
sê. Enige gebrek aan hartgrondige oortuiging in my dankbetuiging kan daartoe
lei dat die straf verdubbel word.
Op daardie besondere dag was die opdrag om my kerkklere to gaan aantrek al
klaar vreesaanjaend genoeg; maar by het my ten minste nie beveel om my broek
uit to trek nie. Tensy, het ek met vrees en bewing gedink, die aantrek van
die Sondagpak die uittrekkery des to gewigter moes maak. Mam is ontbied, en
ons het almal in die studeerkamer vergader. Die oortreding was klaarblyklik
veels te ernstig vir 'n ordinere pak slae. My hart het gespartel soos 'n
voeltjie vat uit 'n wip gehaal word. Ek was bang die ding ruk los en broek
by my keel uit en vlieg weg.
My pa het 'n bitterlike lang stuk uit die Bybel voorgelees. Mam, wat
vroegtydig in'n fluisterstem ingelig is omtrent die omvang van die misdaad,
het luidrugtig haar neus in haar sakdoek gesit en blaas. Eers jare daarna
het ek begin wonder of sy dalk haar lag probeer verbloem het.
Ek is indringend uitgevra oor die woord wat ek gebruik het: waar ek dit
gehoor het, wie dit gebruik het en teenoor wie, en wat ek van die betekenis
begryp het. Daarna moes ons aantree om to kniel vir die foltering deur
gebed. Die laaste Amen is gevolg deur 'n langdurige stilte. Toe het ons
almal weer gaan sit.
Op lange laaste het my pa gesê: "Nou kyk, Chris, God het dit aan my duidelik
gemaak dat jy die woord in onkunde op jou lippe geneem het en dat jy geen
besef het van die ware omvang van die sonde wat jy gepleeg het nie." Ek kon
my ore nie glo nie. Hy het voortgegaan: "Die woord wat jy gebruik het, en
wat nooit ooit weer oor jou lippe mag kom nie, of dit nou in my
teenwoordigheid is of nie - moenie vergeet dat God alomteenwoordig is om to
hoor nie - is een van die verskriklikste en liederlikste op hierdie sondige
aarde waar ons woon. Dit kom reguit uit die hel en dit ruik na vuur en
swael." Ek het onwillekeurig gesnuif, maar kon geen snuf in die neus kry
nie. "Die rede waarom dit so verskriklik is," het by gesê terwyl by sy stem
tot 'n fluistering laat sak, "is omdat dit verwys na daardie deel van 'n
vrou se liggaam wat ons nie by die naam noem nie." Hy het sy keel
skoongemaak en stilgebly. Sy gesig het verdonker tot 'n diep eers, soos die
lelle van 'n kalkoenmannetjie, 'n beeld waaraan ek juis toe liewer nie sou
wou gedink het nie. Uiteindelik het hy, skaars hoorbaar, geprewel: "Dit, my
seun, verwys na 'n vrou se fielemandorus." Hy het weer stilgebly en die
woord kans gegee om diep in te sink; voordat by dit weer langsaam herhaal
het, lettergreep vir lettergreep, amper met welbehae: "Fie-leman-do-rus."
Toe het by orent gekom, die Bybel nog in sy groot hand met die donker
haarkwassies op die vingerlitte, en Mam het ook opgestaan, haar wange
bloedrooi, en albei van hulle het stilswyend na my afgekyk, en toe het by
gese: "Nou kan jy maar gaan. Dink daaroor."
Vir die res van my levee het ek nog maar selde aan iets anders gedink."
Van hier onder in die strate waar mense hul daaglike bestane op allerlei
wyses maak en versigtig op die sypaadjies loop, altyd op die uitkyk vir
dinge soos taxi's en grypdiewe, kan die ivoortorings van universiteite soms
laf voorkom.
Veral die debatte, gelaai met die cliches van die tyd, wat van die' torings
van babbel (soos Breyten destyds gesê het) afdaal strate toe, kan soms 'n
onaardsheid weerspieel.
Soos die debat wat deesdae van daar ver in die suide opklink - of die
Universiteit van Stellenbosch vir die lank reeds ontslape kommunis adv. Bram
Fischer 'n ere-doktersgraad moet gee of nie.
Die eerste ding om vanaf hier op die strate te laat weet, is dat gewone
mense nie veel waarde heg aan 'n ere-doktorsgraad nie. Hulle het 'n gesonde
verstand soort respek vir byvoorbeeld 'n BA-graad verwerf met eksamens, maar
nie veel
respek vir 'n ere-doktorsgraad nie.
Dis jammer, maar so is dit.
Die meeste mense kan kaf van koring onderskei. Hulle weet soms, baie raar,
maar soms wel, word iemand wat om watter rede ookal nooit gaan studeer het
nie, maar oor jare 'n massiewe kennis opgebou het, die graad gegee wat hom
toekom. Daarvoor is daar respek.
Maar vir die res reken die meeste mense (reg of verkeerd) ere-grade word
gegee omdat geld aan 'n universiteit geskenk is, omdat 'n universiteit hoop
geld sal aan hom geskenk word, omdat die universiteit reken deur 'n graad te
gee sal deure oopgemaak word of 'n verbintenis met 'n maatskappy (of
regering) vasgemessel word (dis natuurlik geld een graad verwyderd) of omdat
die
universiteit 'n soort identiteit wil projekteer.
Dis seker in die laaste kategorie waar besluit is om Bram Fischer te vereer,
jare nadat hy tot op sterwens toe aangehou is en sy as toe weggestrooi is
waar niemand weet nie, nie eers sy familie nie. (En hy het vir die Vrystaat
skrumskakel gespeel!)
Bram Fischer was natuurlik die slim kind van een van die Vrystaat se
bekendste families, mense aan die kern van die Afrikaanse establishment. Hy
het in Engeland gaan studeer, die kommunisme omarm en was later die leier
van die SA Kommunistiese Party.
Toe is hy gevang en aangehou tot sy dood in 1975. Dit was in die opbloei-dae
van apartheid. Die tye van 'n jong Nelson Mandela in die ''Treason Trial'',
stasiebomme, ''Lang Hendrik'' van den Bergh en Jimmy ''dit laat my koud''
Kruger.
Sommiges in die toring van babbel by Stellenbosch meen hy behoort nie 'n
ere-graad te kry nie.
Van hulle sê hy was 'n kommunis en die kommuniste van destyds was Staliniste
en hulle is gruwels wat nie rym met ons grondwet vandag nie.
Wat 'n mens hier pla, is dat die Universiteit van Stellenbosch reeds verlede
jaar 'n ere-graad aan een van Fischer se mede-kommuniste (en dus ook 'n
Stalinis?) van destyds gegee het - Thabo Mbeki, vandag president van ons
land en 'n man wat die mark en menseregte voorstaan.
Niemand het mos verlede jaar daaroor gekla nie?
Daar is ook aangevoer hy kan nie 'n regsgraad kry nie want as kommunis het
hy nie eiendomsreg gerespekteer wat vandag een van ons basiese regte is nie.
Maar Stellenbosch het in 1966 'n ere-doktorsgraad in die regte aan adv. B.J.
Vorster gegee en kyk wat het hy aan van die basiese beginsels van die
Romeins-Hollandse reg gedoen. En in 1976 'n militere graad aan mnr. P.W.
Botha (was hy 'n goeie militêre strateeg?) en in 1979 'n graad in die
filosofie aan dr. Danie Craven.
'n Ander beswaar is dat die graad aan Fischer gatkruip by die huidige
regering is.
Maar waar was dié beswaar toe pres. Mbeki verlede jaar sy graad gekry het?
Of toe oud-pres. Nelson Mandela in 1996 sy graad gekry het? Is dit laat
wakkerskrik? Of is Fischer maar net 'n makliker teiken?
Wat ookal, twee dinge vanaf grondvlak aan die stryendes: Ons weet nie wat
die agenda met die stryery is nie. Ons vermoed dit het nie net met
kommunisme te doen nie want dan sou hulle mos teen Mbeki ook geskreeu het.
Ons wens iemand wil vir ons sê presies hoekom daar sulke heftige besware is.
En dan die volgende - wanneer 'n wit Afrikaner op die sypaadjie van 'n
township met 'n swartman praat wat nog warm onder die hoed is oor apartheid,
praat hy deur 'n kommunikasie-kanaal wat 'n mens gerus maar die Bram
Fischer/Beyers Naude-kanaal kan doop.
Omdat hulle teen oorweldigende druk bly veg het vir gelyke regte en
menswaardigheid vir almal (of een nou 'n kommie was of nie) het miljoene
swartmense oortuig daarvan geraak dat nie alle wit Afrikaners rassistiese
drake is nie.
''En dit is baie", soos daardie ander verwerpte Afrikaner, die digter Peter
Blum, is een van die wonderlikste stukke poësie in Afrikaans, Die
Vuurhoutjie, geskryf het.
Iewers moet iemand seker oor tyd en die oseane van die dood aan Bram Fischer
dankie sê?. (En dalk sommer ook versoening die verlede in begin beoefen?)
Die regsfakulteit het geweier om aan hom 'n ere-doktorsgraad toe te ken -
nou gaan hy, ten spyte van groot teenkanting, van die dept filosofie 'n
ere-doktorsgraad postuum ontvang.
Beteken dit dat hulle sy grafsteen sal moet verander?
--
Groetnis
Annette
Supertaal
Blog
Soek
Hulp
Lede
Registreer
Teken aan
Tuis
RSS
