Constand Viljoen tree uit.
Een van die dinge wat hy in die parlement in sy uittree-toespraak gese
het, is:
-------------------
Maar hy het ook versoenend gesê die Afrikaner moet "meer nederig wees
in ons interaksies en wedersydse respek en 'n verbintenis toon om die
verdeeldheid van die verlede te oorbrug".
Het Afrikaans heeft zich ontwikkeld uit het zeventiende-eeuwse Hollands:
De Oost-Indische compagnie (VOC) koos in de 17e eeuw de Kaap de Goede
Hoop als rustplaats op haar weg naar Indië. Op de lange zeereizen had
men behoefte aan een vast station, waar vers eten en drinken aan boord
kon worden gehaald, zieken konden worden achtergelaten enz.
De eerste kolonisten aan de Kaap kwamen uit het zuiden van de
Nederlanden, wat aan bepaalde details in het huidige Afrikaans nog te
merken is. Het waren matrozen en boeren, allebei groepen met heel
verschillende woordenschatten en dialecten. De inheemse bewoners van het
zuidelijke Afrika waren toen voor het grootste deel zogenaamde
Hottentotten en Bosjesmannen.
Vanaf 1740 was de voertaal in Zuid-Afrika niet meer zuiver Nederlands.
Een van de meest plausibele theorieën over het ontstaan van de nieuwe
taal is, dat de belangrijkste veranderingen in het Afrikaans teruggaan
op interferenties.
De Franse hugenoten die in de 16e/17e eeuw naar Zuid-Afrika kwamen,
hadden geen grote invloed op de taal, alleen de Franse namen herinneren
er nog aan. De Franse woorden die in het Afrikaans overgenomen zijn,
kwamen uit het Nederlands van de 17e en 18e eeuw.
Ook de "Maleise slaven" uit Indonesië, Angola en andere gebieden,
meestal Portugese kolonie�n, die in de 18e eeuw naar Zuid-Afrika
gebracht werden, hadden maar beperkte invloed op de taal. De Maleise en
Portugese woorden in het Afrikaans werden al vroeger door het Nederlands
ontleend (zeemanstaal).
In het midden van de 18e eeuw was het proces van deflexie
(vereenvoudiging en reductie van de nominale en verbale paradigma; vgl.
ook het flexieverlies in het Middelnederlands) al zo ver, dat een eigen
variant van de taal was ontstaan, het "Kaap-Nederlands". Vanaf de 2e
helft van de 18e eeuw was een eigen taalsysteem gevestigd. Door analyse
van de bronnen is een ontwikkeling van het Nederlands via het
Kaapnederlands naar het Afrikaans te zien.
Rond 1800 kwamen de Engelsen naar Zuid-Afrika. Hun komst had echter geen
grote invloed op de taal. Maar de Engelsen bleven hun eigen taal
spreken, het bestuur en het onderwijs werden Engelstalig. De Kaap werd
Britse kolonie. Het Engels had toen een veel hogere sociale status dan
het Afrikaans; de bovenlaag, het bestuur en de intellectuelen praatten
Engels, het Afrikaans werd als "kombuistaal" beschouwd.
De opvolgers van de Nederlanders en de Vlamingen ("conservatieve
boeren") werden meer en meer ontevreden over het Engelse bestuur
(slavenbevrijding) en trokken in de zogenaamde. "Grote Trek" (1836-44)
naar het noorden, weg van de kust. In verschillende gebieden vond men nu
ook verschillende varianten van het Afrikaans. De ruzies met de Engelsen
gingen door.
Het opkomende nationalisme in de 19e eeuw vroeg ook om de verdediging
van de taal door de Afrikaans-taligen. Voor het eerst begon men nu de
Afrikaanse taal op te schrijven. Er werd een spelling ontworpen, men
gebruikte de taal in het onderwijs en er werd een Afrikaanse
bijbelvertaling geschreven. Deze vertaling was vanwege het gezag van de
bijbel belangrijk voor de ontwikkeling van het Afrikaans (vgl. hierbij
ook de "Statenvertaling" en de gotische bijbelvertaling).
In 1875 werd het Genootschap van de Regte Afrikaners (GRA) opgericht.
Zij streden voor de erkenning van het Afrikaans als cultuurtaal. Na de
tweede vrijheidsoorlog tegen de Engelsen (1899-1902) kregen de "boeren"
zelfbestuur, Nederlands werd de officiële taal. Een nieuw nationalisme
had ook een nieuw taalbewustzijn tot gevolg. In 1905 werden het
Afrikaanse Taalgenootschap en de Afrikaanse Taalvereniging opgericht,
die successen konden boeken.
In 1910 kreeg de Zuid-Afrikaanse Unie de status van een dominion (binnen
de "Commonwealth of Nations"). In de jaren 20 werd het Afrikaans als
tweede officiële taal naast het Engels erkend.
In de jaren 60 bereikte de ontwikkeling van het Afrikaans een voorlopig
eindpunt. Het Afrikaans was van een "taal met lagere functies" tot een
"taal met hogere functies" (rechtstaal, taal van de politiek,...)
gegroeid.
Afrikaans wordt vandaag door ca. 6 miljoen mensen gesproken, de helft
ervan zijn kleurlingen. Behalve Afrikaans en Engels wordt in Zuid-Afrika
een aantal niet-Europese talen gesproken, die grotendeels horen bij de
Bantoetalen. Afrikaans is ook de meest verspreide taal in Zuid-Afrika,
het wordt als "lingua franca" tussen anderstaligen gebruikt.
Een paar opvallende kenmerken van het Afrikaans
De spelling van het Afrikaans berust op de zgn. vereenvoudigde
Nederlandse spelling. Ze is fonetischer dan de Nederlandse, meer gericht
op de uitspraak.
Belangrijke veranderingen in het Afrikaans (ten opzichte van het
Nederlands) zijn:
apocope van de t na stemloze medeklinker (Afr. lig - Ndl. licht, Afr.
produk - Ndl. product)
syncope van intervocalische d (Afr. skouer - Ndl. schouder, Afr. koue -
Ndl. koude) en g (Afr. spieël - Ndl. spiegel, Afr. teen - Ndl. tegen)
sk in plaats van sch in de Anlaut (Afr. skool - Ndl. school, Afr.
vriendskap - Ndl. vriendschap)
stemloos worden van frikatieven (Afr. so - Ndl. zo, Afr. suid - Ndl.
zuid)
het Nederlandse klanksegment aar vindt men in het Afrikaans vaak terug
als er (Afr. perd en kers - Ndl. paard en kaars)
een opvallend spellingverschil betreft de diftong [ei] die in het
Nederlands gespeld wordt als ij; deze wordt in het Afrikaans y
(krijgen - kry, mij - my)
De flexie van het werkwoord is in het Afrikaans betrekkelijk eenvoudig.
Ze is gekenmerkt door een verlies van uitgangen (deflexie; vgl. ook het
flexieverlies in het Middelnederlands). Zo kent het werkwoord in de
tegenwoordige tijd maar één vorm: ek werk, jy werk, hy werk, ons werk,
julle werk, hulle werk. Ook de infinitief is zijn uitgang kwijt geraakt:
Afr. werk, kry - Ndl. werken, krijgen. Een verdere vereenvoudiging kwam
tot stand doordat het Afrikaans twee tijden verloren heeft: de verleden
tijd en de voltooid verleden tijd. Voor het verleden is er dus maar één
uitdrukkingsmogelijkheid, namelijk de onvoltooid verleden tijd
(perfectum).
Ndl. Afr.
ik werkte ek het gewerk
hij heeft gezongen hy het gesing
wij waren vertrokken ons het vertrek
De twee laatste vormen (gesing, vertrek) illustreren bovendien een
andere belangrijke vernieuwing van het Afrikaans, namelijk het
verdwijnen van de sterke werkwoorden.
Een zeer opvallend kenmerk van de zelfstandige naamwoorden betreft de
genera. Terwijl er in het Nederlands twee categorieën zijn, de
de-woorden en de het-woorden, heeft het Afrikaans maar één categorie.
Alle zelfstandige naamwoorden worden gecombineerd met het bepaalde
lidwoord die (Ndl. de vrouw, het huis - Afr. die vrou, die huis). Bij de
meervoudsvorming valt op dat de uitgang -s in het Afrikaans veel
frequenter gebruikt wordt dan in het Nederlands (bijvoorbeeld bewegings,
vorms). Het Afrikaans heeft een aantal diminutiefsuffixen, waarbij
opvalt dat het Nederlandse -je vervangen is door -ie (koppie, briefie).
Opvallende vormen van de voornaamwoorden zijn de aanwijzende
voornaamwoorden hierdie (Ndl. deze) en daardie (Ndl. die). Het
onbepaalde Nederlandse men komt in het Afrikaans niet voor: Ndl. men
moet voorzichtig zijn - Afr. 'n mens moet versigtig wees. De vorm zich
(reflexiefpronomen) kent het Afrikaans niet: Ndl. hij schaamt zich -
Afr. hy skaam hom.
Op het terrein van de syntaxis valt vooral de zogenaamde 'dubbele
negatie' op. De negatie wordt door twee elementen uitgedrukt: het eerste
element nie (of niemand, nooit, niks, geen enz.) staat na de
persoonsvorm, het tweede element (altijd nie) staat altijd aan het einde
van de zin: hij kan nie slaap nie; sy hou nooit op met werk nie. (vgl.
hierbij ook de negatie in het Middelnederlands)
Een typisch Nederlandse constructie vindt men in een zin als: ik zat te
schrijven. Deze constructie bestaat in het Afrikaans niet. Ze wordt
weergegeven door een combinatie van twee werkwoorden die door en met
elkaar verbonden zijn: ek het gesit en slaap. Een ander voorbeeld: Ndl.
hij loopt te lezen - Afr. hy loop en lees.
Tenslotte een eigenaardigheid op het gebied van de woordvorming, de
reduplicatie. In de gesproken taal komt men frequent verdubbelde woorden
tegen, zoals gou-gou, vroeg-vroeg of kort-kort. Meestal werkt deze
verdubbeling intensiverend en/of iteratief. Niet alleen bijwoorden
kunnen worden verdubbeld, ook bij substantieven of werkwoorden vindt men
wel eens reduplicatie: alles kom stuk-stuk en nuut tot hom
('stuksgewijs') en: toe het die seun huil-huil van ontsteltenis daan
aangekom ('in tranen'). De geredupliceerde woorden krijgen in dergelijke
zinnen een bijwoordelijke functie.
Literatuur: Vergelijk voor het Afrikaans Brinkman & Uys (z.j.) en vooral
ook Raidt (1983), waaraan ook veel van de voorbeelden ontleend zijn.
------------------------------------------------------------ ------------
--------
[Bibliografie]
[ Naar het begin van deze pagina ]
Leuce:
Ek weet nie of ek moet sê ek vra 'n guns of of ek moet sê ek kondig iets aan
nie, gie-gie. Google se koppelvlak is nou in Afrikaans. Ek't klaar een of
twee foutjies (een vertaalfout en een of twee lokaliseringsfoute)
raakgesien, maar gebruik dit gerus... en sê my wat julle dink. O, lewer
ruimskoots kommentaar en KRITIEK oor die Afrikaans, hoor. Tx.
Ik heb het volgende gelezen op een almanak hier in Vlaanderen. Gelieve
mij eens te vertellen of jullie het er mee eens zijn:
Een ervaren industrieel constateert:
-Als je iemand prijst voor zijn werk ben je een vleier.
Als je opmerkingen maakt ben je een vitter.
Als je na werktijd nog even doorgaat doe je alsof je het druk hebt;
als je op tijd naar buiten gaat interesseert het bedrijf je niet. Als
je voet bij stuk houdt ben je een stijfkop; als je het niet doet ben
je een vaatdoek. Als je ouder bent ben je over je hoogtepunt heen;
als je jonger bent, heb je geen ervaring.
Nou, als de situatie bij jullie niet beter is dan hier dan weten
jullie tenminste waar jullie NIET heen moeten. En WIJ blijven
dan ook thuis!..
Ek sit hier in Londen en gaan 'n Engelse meisie trou, so jy se ek is in vir
moeilikheid.
"Krokkie" skryf in boodskap news:3ab08213$0$230@hades.is.co.za...
> Heaven is when you have: a British salary, an American
>
> home, Chinese food, a German car and a South African wife.
>
> Hell is when you have: An American car, a British
>
> wife, a Chinese home, German food and a South African salary.
>
> Hallo,
> I'm wondering what "rockspider" means now that I've run into it twice
> in an hour on the net. I'd also be glad to learn what "gatkruiper" means as
> well. Dankie.
>
>
That's the derogatory term created by English-speakers
to denote Afrikaans people. Usually in the context of
kindergarten arguments:
E: Afrikhaner Vrot Bananer
A: Fokof Soutpiel!
(One leg in England, one leg in Africa, prick hangs in the sea)
E: Crunchy! (Not too sure of the origin of this)
A: Voertsek Rooinek! (Not red-neck as in USA, but Anglo-Boer war term)
E: Rockspider!
etc etc
--
Gatkruiper - roughly equivalent to "Brown-noser"
Telkens hoor ons die refrein: die ekonomie moet teen 6% groei om uit
ons probleme uit te groei. Of: 3% is heeltemal ontoereikend en
aanduidend van hoe sleg dit met die ekonomie gaan. Wel, is dit so?
In die 15 jaar tussen 1977 en 1992 het die ekonomie met gemiddeld 1,5%
per jaar gegroei. Sedertdien het groei met rukke en stote verbeter.
Vandag is dit 'n raps meer as 3% per jaar. Suid-Afrika het dus sy
groeikoers verdubbel van wat dit was in die jare tagtig. Dit is een
van die mites van ons tyd dat die ekonomie "toe" beter gevaar het as
"nou". Teen 3% groei ons nou teen dubbel die koers van die
tagtigerjare.
En dit ten spyte van misdaad en emigrasie.
Maar dit is nie ál nie. In die jare tagtig het die bevolking met 2,5%
per jaar gegroei - heelwat vinniger as die ekonomie se 1,5% per jaar.
En as die ekonomie stadiger groei as die mense, is daar net een pad:
stelselmatige en onverbiddelike verarming. Niks kan hierdie
werklikheid verbloem nie. As per capita-inkomste daal, word almal
armer.
Dit is wat met die land gebeur het.
Teen 1992 was die per capita-inkomste in Suid-Afrika 11% laer as in
1977. 'n Volle 15 jaar lank - basies van John Vorster se uittrede tot
net vóór F.W. de Klerk s'n - het Suid-Afrika agteruit geboer. En dit
het gebeur ten spyte daarvan dat die goudprys $850 gehaal het. Dié 15
jaar was 'n tyd van welvaartvernietiging.
De Klerk kry baie erkenning vir die politieke veranderings wat hy
bewerkstellig het. Hy behoort, saam met Derek Keys, ook erkenning te
kry vir die ekonomiese fondamente wat hulle gelê het. Die vrugte is
nie in hul tyd gepluk nie, maar die De Klerk-regering was in baie
opsigte 'n groter ekonomiese as politieke hervormer.
Terug na die vraag of 3% genoeg is.
Dit word bepaal deur bevolkingsgroei. As die ekonomie teen 3% groei,
maar die bevolking teen 6%, is daar geen twyfel nie, ons boer
agteruit. Omgekeerd, as die ekonomie teen 3% groei, maar die bevolking
teen slegs 0,6%, boer ons vooruit.
En dit is wat nou in Suid-Afrika aan die gebeur is.
Vooruitskattings deur die Aktuariële Vereniging van Suid-Afrika dui
daarop dat die landsbevolking oor die volgende 10 jaar tot 2010
gemiddeld teen sowat 0,6% per jaar gaan groei. Oor dieselfde tyd kan
die ekonomie teen 3% groei. Dit laat 'n taamlike kussing om per
capita-inkomste mee te verhoog.
Teen hierdie agtergrond is dit duidelik dat 'n ekonomie wat teen 3%
groei terwyl die bevolking teen 0,6% groei, per capita-inkomste net
soveel kan skuif soos 'n ekonomie wat teen 5% groei, terwyl die
bevolking teen 2,5% groei.
Ons is dus nie korrek om 3% groei af te maak as "ontoereikend" nie.
Hierdie gerusstelling moet ons nie aanspoor om 3% te aanvaar nie. Teen
3% per jaar gaan dit sowat 30 jaar duur om mense se lewenstandaarde te
verdubbel. En dan sal dit maar sowat R38 000 per jaar per
Suid-Afrikaner wees. Vergelyk dit met die meer as R200 000 wat reeds
die per capita-inkomste in sommige ontwikkelde lande is, en dit is
duidelik dat Suid-Afrika nog 'n ver pad het om te gaan.
Aan die ander kant, as ons teen 5% per jaar kan groei, kan ons per
capita-inkomste binne 15 jaar verdubbel. Stel jou voor as elke werker,
onderwyser, polisieman, staatsamptenaar en sakeman dubbel sy huidige
inkomste (ná inflasie!) verdien . . . Suid-Afrika sal 'n ander plek
wees.
Ons het die afgelope vyf jaar met groter treë daarheen beweeg as enige
tyd sedert die laat sewentigerjare. In daardie opsig dien Mbeki ons
baie beter as P.W. Botha. Ondanks al sy gebreke bedien Mbeki
Suid-Afrika van seker die gesondste ekonomiese beleid in die moderne
geskiedenis. Mbeki se ekonomiese rekord behoort langs sy vigs- en
Zimbabwe-optrede beoordeel te word.
Die staatsdiens is nou ongeveer 18% kleiner as in 1994 - ten spyte van
nege provinsies en grootskaalse regstellende aksie. Fiskale dissipline
is herstel. Ook in die provinsies wat in die jare negentig gelyk het
of hulle in duie gaan stort. Die begrotingstekort is kleiner, wat
beteken die staat gryp minder van die land se skaars kapitaal.
Terselfdertyd word die vakbonde in toom gehou. Stakings is op 'n
laagtepunt. Privatisering gaan voort, al is Cosatu histeries.
Arbeidsproduktiwiteit is besig om vinniger te styg as
kapitaal-produktiwiteit.
En die grootste ironie, die kommuniste doen lustig hieraan mee. Alec
Erwin lei die produktiwiteitslopie, Jeff Radebe privatisering,
Geraldine Fraser-Moleketi die kleiner staatsdiens. Om te kla dat
kommuniste in die pad staan van ekonomiese groei!
Suid-Afrika is geensins 'n model-staat nie. Maar dit help as 'n mens
weet wat jy nou doen is 'n groot tree in die rigting van 'n beter
toekoms.
Suid-Afrika is dus nie net 'n eenrigtingstraat nie. Misdaad is erg.
Emigrasie is ontwrigtend. Politieke leiers soos Penuell Maduna se
sotlikhede is aanstootlik. Ons het nog nie 'n sosiale kode gevestig
wat alle lede van die gemeenskap inbind nie.
Maar terselfdertyd is ons besig om te ontsnap aan ons eie verlede toe
ons welvaart vernietig en mense armer gemaak het. Ons kan krediet gee
vir ons eie vordering.
J.P. Landman is 'n onafhanklike politiek-ekonomiese ontleder.
People are like stained glass windows: they sparkle and shine when the sun
is out, but when the darkness sets in their true beauty is revealed only if
there is a light within. -Elizabeth Kubler-Ross, psychiatrist and author
(1926- )
Supertaal
Blog
Soek
Hulp
Lede
Registreer
Teken aan
Tuis
RSS
