1. Hoekom gooi die blond krummels in die toilet?
Sy voer die toilet duck.
2. Hoekom maak die blond net een skoenveter vas?
Want op die skoen staan "taiwan".
3. Hoekom staar die blond vasgenael na die resepteboek?
Die resep sê: "moenie roer nie".
4. Hoekom hou die blond leë bottels in die yskas?
Dis vir vriende wat nie drink nie.
5. Hoekom verf die blond haar huis met twee jasse aan?
Die blik verf se: "two coats."
6. Blond kla sy was 3 ure lank in hysbak vasgekeer as gevolg van kragonderbreking. Ander blond antwoord:
"Dis niks nie! Ek moes 3 ure op die roltrap staan gedurende die krag onderbreking!!
7. Blondine se ma gee haar geld om brood, melk en eiers te koop. Op pad winkel toe steel 'n dief haar geld en sien sy kom dit nie agter nie. Hy skree toe agterna: "whe-whe ek het tog jou geld gesteel!" sy skree toe terug: "whe-whe jy weet tog nie wat om te koop nie.
deur A C Cilliers, Stellenbosch
(Professor emeritus aan die Universiteit van Port Elizabeth)
Die Grondwet bepaal enersyds dat alle amptelike tale in Suid-Afrika gelyk is en gelyk behandel moet word, maar eintlik is die grondwetlike bepalings só bewoord dat dit geleentheid skep vir een of meer tale om ander amptelik te verdring. Die oplossing van taalstryde in Suid-Afrika kan in 'n groot mate afhang van moontlike grondwetlike wysigings.
Die oorgangsgrondwet van 1993 het o.m. bepaal dat regte met betrekking tot taal en die status van tale wat by die inwerkingtreding van daardie Grondwet bestaan, nie ingekort word nie. Die huidige Grondwet bevat nie 'n soortgelyke bepaling nie. Sodanige regte kan dus wettiglik "ingekort" word, en dit geskied voortdurend.
Die huidige Grondwet bepaal in artikel 6 dat die nasionale regering en provinsiale regerings "enige bepaalde amptelike tale vir regeringsdoeleindes [kan] aanwend", met inagneming van sekere faktore, maar sodanige regerings moet minstens twee amptelike tale gebruik. Bogemelde faktore sluit in "gebruik, doenlikheid, koste, streeksomstandighede en die ewewig van die behoeftes en voorkeure van die bevolking ..."
"[G]ebruik" word eerste genoem. Dit is dus die belangrikste faktor. Koste word slegs derde genoem, ná doenlikheid. Munisipaliteite moet "die taalgebruike en -voorkeure van hul inwoners" in ag neem. Niks verder word in hul geval deur die Grondwet geverg nie: koste en doenlikheid word in hul geval nie eers genoem nie.
Die belangrikste en gemeenskaplike faktor by die aanwending van amptelike tale is "gebruik" (nasionale en provinsiale regerings) en "taalgebruik en voorkeure"( munisipaliteite), wat op wesenlik dieselfde neerkom.
Taal word geskep en leef in die volksmond. 'n Taal bestaan ter wille van 'n volk, nie ter wille van regerings nie. Daar is geen definisie van "amptelike taal" in die Grondwet nie. "[Taal]gebruik" beteken tog gebruik deur die bevolking, nie deur die regering nie. Die woorde van die Grondwet "vir regeringsdoeleindes" skep verkeerdelik die indruk dat 'n taal "amptelik" is ter wille van regeringsgebruik.
Die name van heelwat volke en hul vaderlande word ontleen aan die tale wat daardie volke praat en skryf. Die moedertaal van Duitsers is Duits, en die vaderland van die meeste Duitsers is Duitsland. Dieselfde geld vir Engelse, Franse, Italianers, ens. "Die taal is gans die volk" -- aldus Generaal Hertzog.
'n Enkele voorbeeld van dreigende taalverdringing, wat onder die oorgangsgrondwet van 1993 nie bestaan het nie, volg hier.
Die oorgangsgrondwet het in artikel 107 o.m bepaal dat 'n party by 'n geding, 'n beskuldigde en 'n getuie gedurende die verrigtinge van 'n hof
(a) die Suid-Afrikaanse taal van sy of haar keuse kan gebruik en
(b) kan eis dat die die verrigtinge van 'n hof waarby hy/sy betrokke is, in 'n taal wat hy/sy verstaan, vertaal word.
Die huidige Grondwet het 'n bepaling soos (a) hierbo geskrap. In 'n strafverhoor het 'n beskuldigde vandag ingevolge artikel 35(3) slegs die reg om verhoor te word in 'n taal wat hy of sy verstaan, of, as dit nie doenlik is nie, dat die verrigtinge in daardie taal getolk word.
'n Afrikaanssprekende beskuldigde kan byvoorbeeld gedwing word om, as hy/sy sou getuienis lewer, dit in Engels te doen en om aan die hofverrigtinge in Engels deel te neem net omdat hy/sy Engels verstaan. Is dit 'n "billike verhoor" (inleidingsin van artikel 35(3))? Is dit nie "onbillike diskriminasie" op grond van taal soos beoog deur artikel 9 van die Grondwet (sien hieronder) nie?
Op bogemelde wyse kan Afrikaans of menige ander inheemse tale grootliks deur Engels as hoftaal verdring word.
Ek stel voor dat artikel 6 van die Grondwet soos volg gewysig word:
Herverordening van die bepalings van die tussentydse Grondwet van 1993 -
(a) wat die inkorting van sekere taalregte verbied het;
(b) wat aan 'n persoon die reg gegee het om, waar dit uitvoerbaar is, in sy of haar betrekkinge met enige staatsadministrasie op die provinsiale regeringsvlak enige van die provinsiale amptelike tale van sy/haar keuse te gebruik en om daarin aangespreek te word, en, op die nasionale regeringsvlak, enige amptelike Suid-Afrikaanse taal van sy/haar keuse te gebruik en daarin aangespreek te word.
Invoeging van 'n bepaling met die volgende strekking: "Die reg van 'n persoon om in die taal van sy of haar keuse aangespreek te word, word nie deur enige wetgewer ingekort nie, behalwe deur 'n meerderheid van 90% van die totale getal lede van sodanige wetgewer, hoofsaaklik op grond van algemene streeksgebruik."
Omskepping van die huidige bloot aanbevelende magte van die Pan-Suid-Afrikaanse Taalraad tot uitvoerende magte, met uitsluiting van regeringskontrole oor die samestelling en werksaamhede daarvan. Dit behoort verteenwoordigend van die verskillende taalgroepe in die land te wees, d.w.s 'n voorbeeld van "wigte en teenwigte" in die Grondwet, soos deur sommige groepe by CODESA beoog.
Moontlike daarstelling van bogenoemde voorgestelde wysigings verg die samewerking van die regering. Is hierdie voorstelle onprakties in soverre dit toepassing betref? As dit teoreties moontlik die beste oplossing is, is die praktiese toepassing daarvan 'n vraag van 'n tweede orde. In hierdie verband is artikel 9 van die Grondwet relevant.
Artikel 9 verbied die staat om regstreeks of onregstreeks "onbillik" teen iemand te diskrimineer, onder meer op grond van taal. Ingevolge artikel 9(4) is diskriminasie onbillik tensy daar vasgestel word dat dit billik is. Die onus is dus op die staat om te bewys dat taaldiskriminasie in 'n bepaalde geval billik is.
Die oorgangsgrondwet het in artikel 3(9) bepaal dat wetgewing, asook amptelike beleid en praktyk met betrekking tot die gebruik van tale op enige regeringsvlak onderworpe is aan en gegrond is op onder meer sekere beginsels. Hierdie beginsels sluit in die voorkoming van die gebruik van enige taal vir die doeleindes van uitbuiting, oorheersing of verdeling. Hierdie bepalings is nie herverorden in die huidige Grondwet nie. Hoekom nie?
Indien die Grondwet, in soverre dit tale betref, nie verbeter word nie, is dit moontlik vir die staat om, by wyse van finansiële kontrole van opvoedkundige en ander inrigtings, oorheersing van bepaalde amptelike tale te bewerkstellig in stryd met die hoë ideale beoog deur bogemelde artikel 3(9).
Oor sy afsigtelike boggel,
en kromheid, het hul hom gekoggel,
en bitterder was hul venyn
as sy vergroeide ruggraatpyn.
Tussen die diere in 'n hoek
het hy die eensaamheid gesoek:
"Met klere wat gedurig gaar is,
wat doen die vent met sy salaris?"
Hy't maandeliks by die poskantoor
'n brief gepos of een gelees
by die dierkratte, oor en oor:
"Sou daar tog erens iemand wees?"
En daardie ewige reuk van drank:
nie een sou huil as hy bedank,
maar waar hy in die sirkustent
aapagtig teen die firmament,
hoog teen die takelwerk, kon klouter,
die dood uittart, en klein kabouter,
sy duiwelstreke uithaal onder
dat almal skater vir die wonder,
is hy, hoeseer verag, verlate,
nog deur die baas beskou as bate.
Toe het 'n brief gekom eendag...
Hy't oor die bed gebuk, verblind,
terwyl 'n boggelvroutjie, sag,
sterwend fluister:"Dankie my kind..."
Metode:
Meng al die bestanddele en skep in 'n gesmeerde platboompotjie of in 'n gesmeerde broodpannetjie.
Bak sowat 1 uur tussen die kole of 45 minute in 'n oond by 180°C.
Variasies:
Vervang die beesstertsoppoeier met bruin uiesoppoeier.
Vervang die rissiepeper, kaas en karringmelk met 1 blikkie bier.
Die geskiedenis van Afrikaans is een lang relaas van onderdrukking. Keer op keer moes ons op die swaar manier leer dat met mooipraat en 'n beroep op redelikheid net mooi niks bereik word nie.
Of ons daarvan hou of nie, ons as Afrikaanssprekendes word opnuut, teen ons wil, gedwing om vas te skop. Ons word gedwing om, teen ons aard, onaangenaam te wees. So nie, gaan ons onder. Mooipraat en redelikheid is nutteloos teen mense wat daarop uit is om ons taal onder te ploeg.
Wat kan ons doen? Ons is nie van nature onaangenaam nie, hoewel dit miskien die soort optrede is wat ons vyande die beste verstaan. Ons is in 'n situasie gedwing waar ons nie aan die ontvangkant kan bly nie. 'n Taalstryd is nooit lekker of maklik nie. Niemand hou daarvan nie.
Maar as die Afrikaner nie homself vasbeslote gaan laat geld nie, sal hy in sy eie land die slaansak bly, heel onder op die pikorde. Uiteindelik sal hy die prys vir sy beskroomdheid moet betaal.
Wat kan ons dan doen?
Miskien is 'n bietjie geskiedkundige perspektief op ons taal se eeuelange stryd nuttig.
Afrikaans is minstens 290 jaar oud, maar dit is tekenend van Afrikaans se nimmereindigende worstelstryd dat dit eers tweehonderd jaar na sy ontstaan amptelike erkenning gekry het.
Tekens van 'n nuwe taal wat gebore word, blyk reeds 33 jaar ná Jan van Riebeeck se koms. In 1685 maak H.A. van Reede van Oudtshoorn in sy joernaal melding van die "gebroken spraak" aan die Kaap.
'n Honderd jaar later het 'n nuwe volk met 'n eie taal reeds vorm gekry. In 1802 spreek J.A. Uytenhage de Mist sy kommer uit oor die swaar taak wat voorlê "eer wij die Caabenaars weder Nederlanders kan maaken".
Sedert die eerste Afrikaanse woorde in hierdie land gepraat is, was die taal onder beleg. Dit is onderdruk, geminag, verneder, bespot, en selfs deur die wet verbied. Die afgelope driehonderd jaar al. Dit is 'n wonder dat Afrikaans nog gepraat word.
Die eerste aanslae was afkomstig van die Hollanders. Hulle het nie daarvan gehou dat mense Afrikaans begin praat het nie. Die grootste aanslag het egter gekom nadat die Britte die Kaap in 1806 die tweede keer in besit geneem het.
Op 10 Januarie 1806 is 'n plegtige verdrag met die Britte aangegaan. Dit is onderteken onder 'n melkhoutboom in Papendorp, vandag Woodstock, 'n voorstad van Kaapstad.
Hierdie knoetsige ou boom staan vandag nog daar, afgekamp, langs die spoorlyn, taamlik verwaarloos, maar darem 'n Nasionale Gedenkwaardigheid.
In die verdrag word onder meer bepaal dat: "The burghers and inhabitants shall preserve all their rights and privileges."
Klink dit nie bekend nie? Het ons dit nie baie onlangs weer gehoor nie?
Toe die Oorgangswet meer as twee jaar gelede onderteken is, is 'n gelykluidende ooreenkoms byna woordeliks gesluit. Niemand se regte mag op enige wyse aangetas word nie.
Vier maande na die belofte wat in Januarie 1806 by Woodstock ná die slag van Blouberg onderteken is, word 'n proklamasie uitgevaardig wat bepaal dat alle dokumente aan die staat voortaan in Engels moet wees.
Klink dit ook bekend?
Die tydperk het begin waar alles in die stryd gewerp sou word om die Afrikanervolk te angliseer. Dié stryd duur steeds voort, tot vandag toe, byna twee eeue later.
Ons raak almal 'n bietjie moeg hiervoor.
Die geskiedskrywer George McCall Theal skryf oor hierdie eerste angliseringspogings:
Aanhaling:
"It seemed absurd that such a small body of people should be permitted to perpetuate ideas and customs that were not English in a country that had become part of the British Empire."
'n Dekade later, in 1814, word Lord Charles Somerset goewerneur aan die Kaap. Hy proklameer Engels as die land se enigste amptelike taal.
Nie een uit tien burgers kon die amptelike taal verstaan nie! Byna presies die situasie wat vandag in Namibië geld.
Oor Lord Charles se verbod op Afrikaans skryf Theal verder:
Aanhaling:
"Many requests were made to the government to annul it, but to no purpose, and upon the dates named, English became the official language of the country. It would have been difficult to divise a measure more calculated to irritate the Dutch inhabitants."
Die volgende neëntig jaar of langer was Engels die enigste amptelike taal. Twee eeue van onreg het begin, twee eeue van vernedering en verdrukking. Dit duur steeds voort. Die Afrikaner is 'n uiters geduldige mens.
Engelse onderwysers is ingevoer. In staatsondersteunde skole word net twee tale onderrig: Engels, en ..... Latyn!
Predikante word uit Skotland ingevoer en in die Kaapse Kerk aangestel. Politieke kommissarisse woon alle kerkraadsvergaderings by. Afrikaans word in die Kaapse Kerk verbied. Die Goewerneur self keur die samestelling van alle kerkrade goed, of af.
In alle NG Kerke mag net in Engels gepreek word! Een van die wonders van Afrikaans is dat dit vandag nog bestaan.
In die jaar 1857 is die anglisering van die Kaap feitlik 'n voldonge feit. Op 19 September 1857 verskyn die volgende hoofartikel in die Cape Argus:
Aanhaling:
"The language of the Cape! - As if the miserable bastard jargon, which is the vernacular of this country, is worthy of the name of language at all ... the language of this country is destined to be English; it is becoming more and more so every day .... And you, whom fate has ordained to become liege subjects to Her Majesty of England, may as well hasten to become English in language, sentiment, and feeling, for to that complexion you must come at last."
Die Cape Argus was verkeerd. Daardie "miserable bastard jargon", "not worthy of the name of language at all," word vandag, 145 jaar later, steeds deur meer mense in die land gepraat as Engels.
Toe gebeur 'n wonderwerk. Op Saterdag, 15 Januarie 1876, skaars twintig jaar ná die Argus se gewraakte artikel, verskyn die eerste Afrikaanse koerant, Die Patriot, uitgegee deur die Genootskap van Regte Afrikaners.
Dit het 'n opskudding veroorsaak. Ouers het hul kinders verbied om dit te lees. Leerlinge is gestraf omdat hulle die blad koshuis toe gebring het. Onderwysers is met afdanking gedreig as hulle op die blad inteken. Selfs predikante het daarteen gewaarsku.
Van die kant van Hollanders én Engelse het Die Patriot die wind van voor gekry. Maar Die Patriot het gegroei. Ander publikasies het gevolg.
En toe, skaars 25 jaar ná daardie eerste probeerslag, breek die Tweede Vryheidsoorlog in Suid-Afrika uit. Dit het baie dinge vernietig, harte sowel as huise.
By Vereeniging het die gordyn gesak. Ook Die Patriot en die latere Ons Klijntji het in die politieke oorlogharwar verdwyn.
Na afloop van die Tweede Vryheidsoorlog was die Afrikanerdom in sak en as. "Ons land lê in 'n puinhoop", het genl. Koos de la Rey in Desember 1901 aan pres. Kruger geskryf. Die Afrikaner was uiters verarm. Op die oog af het hy alles verloor.
Genl. J.B.M. Hertzog en pres. M.T. Steyn het die taalstryd gesien as 'n belangrike faktor om die Afrikaner sy selfrespek te laat herwin.
In 'n brief, gedateer 21 Januarie 1901, sit lord Milner die eentaligheidsbeleid netjies uiteen. Die doel is "absorbing and ultimately getting rid of them as a separate, exclusive caste."
So het die stryd om die voortbestaan van ons Moedertaal eeue lank gewoed. Ons voorouers, ons ouers, en vandag onsself, staan steeds in die branding van die bitter onaangename stryd.
"Die volgehoue om die Afrikaner sy taal en leefruimte te ontsê, word gewoonlik gedoen met die houding dat dit die denke van die Nuwe Suid-Afrika weerspieël en dat ons, wat Afrikaans verdedig, agterlik en uit pas is. Selfs dat ons rassisties is as ons dit wil doen," het Die Burger onlangs geskryf.
Op elke terrein word Afrikaans aangeval en bedreig. Die SAUK het SABC geword, die skole word volgeprop met andertaliges sodat Afrikaans geleidelik voor Engelse onderrig moet padgee. In die Parlement word skaars nog 'n Afrikaanse woord gehoor.
Selfs die tradisionele bakermat van Afrikaans, die Universiteit van Stellenbosch, "is besig om voor die oë van sy raad te verengels".
Wat het van die Afrikaner se durf geword?
Is dit ons erns? Wil die Afrikaner altyd die koeshoendertjie bly wat deur almal gepik word? Hieroor moet elke Afrikaner self besluit.
Afrikaans is nie iets waarmee ons gebore is of wat as geskenk vir ons gegee is nie. Dit is iets wat ons self oorspronklik stukkie vir stukkie geskep het, en gedurig, geslag na geslag, skeppend moet behou.
Jou ore is oop as jy hulle nie eksprés toemaak nie, en jou mond is toe as jy hom nie eksprés oopmaak nie. Dit wys die bedoeling van die gebruik daarvan.
As dit so is, waarom skryf ek dan? My pen is maar 'n ander tong: en 'n doelmatiger: hy is honderd tonge, duisend tonge, volgens die hoeveelheid eksemplare van hierdie geskrif wat my uitgewers mag regkry om van die hand te sit. Hy is'n tong wat spreek myle ver waar ekself nie kom nie - hy is 'n tong wat sal spreek - altans dit is wat ek bedoel as my eie tong tot sy uiteindelike stilte gebring is in die graf. En hiér skryf ek, en dáár skryf ek: na my sin is daar nie ore genoeg vir my tong nie. Waarom gebruik ek dan self die gereedskap so oorvloediglik waarvan ek sê die gebruik moet beperk wees? Ek kon nou hierop antwoord dat dit is omdat ek meen dat ek iets van waarde het om mee te deel - maar die antwoord sou niks beteken nie, want die oppervlakkigste kaf-babbelaar reken ook dat hy iets van waarde het om mee te deel, anders sou hy sy mond hou.
Op 'n liberale kans-berekening bestaan die oorstelpende meerderheid van 99 persent van geskrifte uit kaf. Die nageslag sif dit en behou die een persent vir graan en hy word 'n klassiek van die literatuur. En die een wat oorbly is vir die wêreld duisendvoudig die moeite werd wat bestee was aan die 99 wat vermors word. Die tuinier sou geen vrugte kry as hy éen vir éen blaar wat uitspruit sou afknip nie. Laat my werk maar onder die blare tel, as dit maar mag meehelp om die vrugte van andere te voorskyn te roep.
Eintlik is die vergelyking tussen die tong en die pen nie 'n billike nie. Jou ore is oop en die geklap van 'n bedrywige tong dring in of jy lus het om te luister of nie. Die boek forseer homself nie op jou aandag nie. Jy hoef hom nie te koop nie; as jy hom het hoef jy hom nie oop te maak nie; as jy moeg is kan jy hom weer toeslaan. Hy is nie op hoffelikheid gesteld nie. Hy is altyd dienswillig, maar hy dring sy diens aan niemand op nie. En die mondelinge babbelaar weer, is gewoonlik nie 'n denker nie. Die skrywer is gewoonlik 'n denker - nie altyd diep nie: inteendeel. Maar tog, hy dink.
Die gelukkigste man op die wêreld is 'n kekkelbek-babbelaar. Hy is altyd opgeruimd. Daarom weer moes ek hom nie stilmaak nie. Waarom sou ek hom van sy geluk berowe? Om dié rede: ek dink aan die geluk van sy medemense. Hy steel hulle reputasie, hulle vrindskap, hulle ideale, hulle tyd. Eén gelukkige tong en so baie ongelukkige ore!
Dit betéken nie altyd veel om 'n man van belang te wees nie. Die belangrikste persoon op 'n begrafnis is die dooi man.
En oral waar daar 'n dooie is onder 'n geselskap van lewende nablywendes is dit sy geheimsinnige, akelige, ontsagwekkende gelaat wat die aandag trek. Die trekke is nog dieselfde, maar tog nie dieselfde nie: die uitgebluste vuur van die lewe, lyk dit, het plaas gemaak vir 'n uitsig op die oneindige agter die gordyn. So iets van die majesteit van die dood ontwaar ons ook - 'n skaduwee daarvan, 'n suggestie - op die gelaat van 'n suigeling, van 'n blinde, van 'n kranksinnige. Dis die Sphinx·uitdrukking van misterie.
Maar die aandag-soekery, die sug om die senter van opmerksaamheid te vorm, wat ons nou bedoel is van 'n ander gehalte. Die vóor-aansitters en vóor-aanbidders in die Sinagoge is nie uitgesterf nie. In elke buurte, by elke samekoms, tref jy éen van hulle aan: somtyds meer, maar nooit te veel nie, want dan druk hulle mekaar wedersyds uit: waar almal vóor-sit, daar sit geeneen vóor nie. Ons ken almal die soort man. As hy nie die voorsitter-stoel beklee nie, dan spring hy die eerste op om die voorstel te maak wat enige ander esel (as daar nog is) ook kon gemaak het. "Kêrels;' sê hy (of "Afrikaners"; of "broeders" na gelang van die doel van die byeenkoms), "ons moet bymekaar staan." Hy meen ons moet agter hom staan. Nou sou jy sê die man het 'n verwaande dunk van homself. Eintlik het hy 'n slaafse respek vir die goedkeuring van sy mede-mens, anders sou hy nie soveel moeite doen om notiesie van geneem te word nie.
Tog moet ons dit vir hom sê: in die politiek win hy altyd 'n sekere maat van invloed. Want vereers: die politiek is almal se besigheid en dus niemand se besigheid nie. En, ten twede, in die politiek geld die beginsel nie dat die laaste die eerste sal wees nie. Niemand is angstig om iemand anders op die voorgrond te stoot nie, dus kan alleen diegene op die voorgrond kom wat hulleself daarheen stoot. En as dit dan so is, dat dié soort indringer gewoonlik daarin slaag om 'n politieke rang te verwerf, beteken dit dan nie tog darem veel om so 'n man van belang te wees nie? Vir homself, ja. Die belang is groot in sy oë. Die persoonlike voordeel ook dikwels, Maar die belangstelling kan jy ook uitlok as jy 'n sensasie-wekkende misdaad pleeg, as jy met jou buurman se vrou wegloop, as jy dronk deur die straat waggel.
Ledig is mense-roem: ydelheid der ydelhede. Ek en jy leser, weet dit want ons streef nog ons lewe lank daarna. Tiengelieng·tieng, tiengeliengelieng! Kom dans na ons klokke: ons is voorbokke.
Maak vir die man wat nie omgee nie goeie werk. Die man wat omgee sal dit by hom sien en ook by jou kom bestel.
Moenie dink dat wat jy hoor alles is wat van jou gesê word nie. Nou en dan sal 'n man jou kom sleg-sê wat ontevrede is oor jou werk; maar hy is die uitsondering. Nou en dan sal 'n man jou kom prys wat jy voldoening gegee het; maar hy is ook die uitsondering. Jou werk gaan uit jou hande uit die wye wêreld in en jou roem of jou blaam gaan daarmee saam, maar jy bly agter. Net maar, more en oormore sal jy jou prys kan vra of jy sal bly wees om die prys van jou klandiesie te neem, naardat jou vorige werk in jou guns of teen jou getuig het. Begint maar klein en onbekend en onder baie teleurstelling en ontmoediging: diegene wat die dinge behoef wat jy kan verskaf, sal nie wegbly omdat hulle jou haat of toestroom omdat hulle jou liefhet nie; jy is vir hulle 'n werkman en niks anders nie, en as jy 'n goeie is sal hulle nie veel keuse hê nie want daar sal maar min wees van jou soort. As jy 'n slegte is sal hulle onder hulle eie vrinde en famielie genoeg van dié soort kan kry en liewer daar die voorkeur gee.
Ek het eenmaal by 'n ou veeboer gekom om 'n hamel te koop, en hy het my na sy kraal toe geneem en deur die trop geloop en weer agteruit, en heen-en-weer en kruis-en-dwars, en hy kon nie 'n slagding na sy sin kry om vir my te vang nie. "Maar Oom; ' sê ek, "die skape is almal so spekvet dat Oom nie hoef uit te soek nie. Vang voor die voet en ek sal tevrede wees." "Dis nie dit nie, Neef Kerneels. Ek gun jou 'n skaap en ek wil jou 'n goeie laat kry, maar hier is nie een wat ek dit oor my hart kan kry om af te staan nie." Hy was so gesteld op sy vee dat hy hulle te lief had om van die hand te sit. En so sal jy hier en daar 'n timmerman kry wat met liefderyke hand die klerekas, wat jy gekoop het, op jou wa laai, en dit staan en agterna kyk sover as hy die wa kan sien wegry. Hy is 'n ambagsman daardie: hy het sy handewerk lief. Elke artiekel wat hy maak is 'n nuwe skoonheid waarvan hy die skepper is: dis syne en 'n ander kon dit nie so gemaak het nie, want sy siel het hy daarin uitgegiet. Só 'n ambagsman is die gelukkigste mens op die aarde. Sy arbeid is sy lewenslus. Sy hardste werkdag is sy keurigste vakansie. Nie om die prys of die loon nie - die loon kry hy van die eerste krul wat hy afskaaf tot die laaste - maar om die heerlikheid van sy werk werk hy. Hy sal jou 'n harde prys vra, want die ding wat jy van hom neem gaan van sy hart af. Maar hy sal die prys kry want hy het 'n monopolie: daar is nie die gelyke van sy ware in die ope mark nie. En jy sal die prys gee want die duur ding sal vir jou 'n goedkoop ding wees.
Wat sou die wêreld wees as ons almal soveel eer sou stel in ons plig!
Kyk ieder 'n man waterpas in die oë: jou vader was ook 'n man; maar haal jou hoed vir 'n vrou af, want jou moeder was 'n vrou.
In sekere opsigte kan geeneen van ons onafhanklik wees nie. Ons vorm lede van 'n ingewikkelde ekonomiese stelsel en elkeen dien al die ander in ruil daarvoor dat al die ander hom dien. Die ryk man het 'n skoenpoetser nodig as hy nie self sy skoene wil poets nie; die boer het 'n winkelier nodig, 'n transportryer, 'n ysterfabrikant, 'n mynwerker, as hy nie met 'n beeshoring wil ploeg nie. Maar juis die stelsel wat vir ons afhanklik maak, die maak vir ons onafhanklik: die skoenpoetser kan huur opgee en 'n ander diens gaan soek.
Daar kan tye kom wanneer ons nie elke man in die oë kan kyk nie. Maar dan het ons dit self só bewerk. Die man wat jy jou skuld nie aan betaal het nie; die man wat jy sy reg van onthou het omdat die wet nie volmaak is of die regter alwetend nie; die man wie se karakter jy belaster het uit nydigheid omdat hy beter is as jy; die man wat van jou geheime skande weet en genoeg van 'n fatsoenlike man is om dit vir homself te hou: en meer ander - as daar ander is in jou geval, hoef ek jou nie van hulle te vertel nie - dié mense, sê ek, kan jou nie in die oë kyk nie. Sover as hulle betref het jy jou mannelike onafhanklikheid verkoop vir 'n prys wat minder werd is as niks in die mark van jou gewete en in die weegskaal van jou God.
Wat sal ek van my moeder sê? 'n Man het vir haar die soort gevoel wat dit heiligskennis sou wees om aan 'n ander te fluister en 'n gruwel om luide mee te roem. En 'n weerskyn van die gevoel, ook as sy nie meer daar is nie - ja, te meer as sy nie meer daar is nie - kom voor ons geestelike oog as ons aan al die moeders van ons volk dink in die verlede, en die toekomstige moeders rondom ons van ons nageslag. Daar is slegte van hulle rondom ons - mag dit nie óns wees wat van hulle gevalle engele gemaak het en nou die eerste klip wil gooi nie! Onder bittere lyding het hulle ons in die wêreld gebring; met die sagte hand van 'n liefde wat ons nie kan begryp nie het hulle ons kinderswakheid verpleeg; op ons growwe weg van werk en stryd het hulle steeds vóor ons gehou die lamp van 'n hoë ideaal. Wat hoog en edel in ons is het hulle aangekweek; laat ons nie van ons krag gebruik maak om hulle liefderyke gedienstigheid tot slawerny te verneder nie. Jou hoed af, maat, met nederige aanbidding: dis 'n vróú daardie!
Supertaal
Blog
Soek
Hulp
Lede
Registreer
Teken aan
Tuis
RSS
