Die klank verklik my vreugde en verdriet,
ek vra wat elke ding my snare bied;
sal alles doen en selfs verraai
net dat 'n nuwe deuntjie in my draai.
Ag Heer, vergewe my die sondes van die lied.
OUD-DIGTER
Die panne is nie opgedroog. Die spoor
van die grootwild het ek 'n rukkie net verloor
en leef intussen van die enkel reel
wat springend ritsel om die oog en oor.
Daar bly die bose vuurtjie wat ek mos kan stook
en vlae reen lok as die gifpot kook.
Maar uit die pot spring net 'n dwarrelwind
en daagliks word ek doller van wildedagga rook.
Doller... dan sterker as die jongeres gespier,
sien ek wat hulle nie kan sien: die koel rivier,
die gemsbok en reenvoel... opgeefselend
oor my Kalahari's wit papier.
----------
Van: G P L Van der Linde[SMTP:V...@alpha.unisa.ac.za]
Verzonden: maandag 29 januari 1996 7:13
Aan: afri...@unseen.aztec.co.za; wage...@xs4all.nl
Onderwerp: [AFRIKAANS:5809] Re: Wie wou vir Koos koos? -Reply
'n "koos" met 'n klein lettertjie is 'n piepot - die toekenning word gewoonlik
gemaak aan iemand wat op die een of ander manier droogmaak
G.
PS: iemand wat op groot skaal droogmaak, kry 'n goue koos, so Koos kom
lig daarvan af
>>> Robert Wagenaar 28/January/1996 03:50pm
>>>
In soc.culture.south-africa.afrikaans, schreef iz...@igs.net (Izak
Bouwer):
> Iemand skrywe onlangs op die nuusgroep:
> ?Ek dink hierdie Koos verdien ?n koos.?
> Wat beteken die woord ?koos?? Ek ken dit nie.
> Uit die sinsverband het ek gedink twee betekenisse
> is moontlik: (1) Koos verdien ?n opstopper.
> (2) Koos verdien ?n soen.
> Is ek enigsins warm?
> As die eerste alternatief die regte is, dan wil ek net se:
> Los vir Koos uit.
> Koos is cute. (Gloudina)
----------
Van: Tom Larney[SMTP:...@puknet.puk.ac.za]
Verzonden: maandag 29 januari 1996 16:26
Aan: Multiple recipients of list
Onderwerp: [AFRIKAANS:5829] Menseregte
Freek spreek:
> Dit is nou vir mense soos jy wat glo dat mense met sekere menseREGTE
> gebore word. Ek sal egter bereid wees om met jou daaroor te redeneer
> om jou gelukkig te hou. Ek persoonlik glo egter dat ek net voorREGTE
> het, wat die Liewe Heer aan my skenk.
As 'n mens bely dat alles alleen bestaan deur die voorsienigheid van God
en dat ek alles wat ek het, aan sy genade te danke het (of volgens Koos
Doep: "Wat ek is, is net genade; wat ek het, is net geleen"), dan moet
mens sekerlik ook sterk leef by die belewenis en belydenis van voorregte
wat ons uit die Hand van God ontvang. Akkoord.
Maar is dit die laaste woord daaroor ook in my verhouding met ander
mense? Het ek geen aanspraak op ander om my nie die belewing van daardie
voorregte te ontsê nie? As daar 'n gemeenregtelike basis is (sekerlik
op grond van en in ooreenstemming met die sesde en agste gebooie) vir die
staat om mense te straf vir moord/aanranding en diefstal en vir my om
skadevergoeding of genoegdoening van hulle te eis vir sulke oortredings
teen my, hoekom is ander aspekte van God se orde nie ook 'n basis vir my
opeis van regte teenoor andere nie?
Voor ek te filosofies raak: as alles net voorregte is wat God aan my
skenk, het die Afrikaner dan 'n reg op voortbestaan en het Afrikaners /
Afrikaanssprekendes 'n reg om te eis dat hulle taal se bestaan behoorlik
erken word? (Vrae waarop ek, terloops, positief antwoord.) As daar geen
sodanige aansprake is nie, hoef ons in reaksie op die huidige kreeftegang
van Afrikaans in die openbare lewe, en op ander dinge wat ons bekommer,
sekerlik nie meer te sê as ou Job in 1:21 nie. As daar wel sulke
aansprake is, maak dit, glo ek, nie saak of ons hulle menseregte of xyz
noem nie. Dat dit nie regte teenoor God is nie, stem ons oor saam.
Tom Larney
Ferdinand Postma-Biblioteek / Library, PU vir CHO
Privaatsak X05, 2522 Noordbrug, Suid-Afrika / South Africa
FP...@PUKNET.PUK.AC.ZA Tel: 27-148-2992780
----------
Van: G P L Van der Linde[SMTP:V...@alpha.unisa.ac.za]
Verzonden: maandag 29 januari 1996 9:16
Aan: Multiple recipients of list
Onderwerp: [AFRIKAANS:5822] Re: Wie wou vir Koos koos? -Reply
'n "koos" met 'n klein lettertjie is 'n piepot - die toekenning word gewoonlik
gemaak aan iemand wat op die een of ander manier droogmaak
G.
PS: iemand wat op groot skaal droogmaak, kry 'n goue koos, so Koos kom
lig daarvan af
>>> Robert Wagenaar 28/January/1996 03:50pm
>>>
In soc.culture.south-africa.afrikaans, schreef iz...@igs.net (Izak
Bouwer):
> Iemand skrywe onlangs op die nuusgroep:
> ?Ek dink hierdie Koos verdien ?n koos.?
> Wat beteken die woord ?koos?? Ek ken dit nie.
> Uit die sinsverband het ek gedink twee betekenisse
> is moontlik: (1) Koos verdien ?n opstopper.
> (2) Koos verdien ?n soen.
> Is ek enigsins warm?
> As die eerste alternatief die regte is, dan wil ek net se:
> Los vir Koos uit.
> Koos is cute. (Gloudina)
----------
Van: Reinier de Vos[SMTP:...@aqua.ccwr.ac.za]
Verzonden: vrijdag 26 januari 1996 9:59
Aan: Multiple recipients of list
Onderwerp: [AFRIKAANS:5800] Liberaliste en ander wesens
Na aanleiding van die bespreking van wat 'n liberalis nou eintlik
is, het ek hierdie uitstekende artikel nou pas in die hande gekry.
Dis geskryf deur Andrew Kenny, en het in "Frontiers of Freedom",
wat deur die Instituut vir Rasseverhoudings uitgegee is, verskyn.
Die artikel is helaas in Engels, maar ek hoop ek sal die heiligskennis
vergewe word nadat mense die artikel gelees het. Kenny sê alles
wat ek graag sou wou sê, net beter. :-)
------------------------------------------------------------ --------
What Labels Really Mean
-----------------------
by Andrew Kenny
What do the terms "left-wing" and "right-wing" mean? Tell me
whether the following people are left or right: Fidel Castro who
has suspended elections in Cuba for 35 years, banned trade unions
prosecuted homosexuals and is arranging to hand over power to his
brother; Mother Teresa, who is an extreme opponent of abortion;
Louis Farrakahn, the anti-semitic black American leader, who
believes men are superior to women; Oswald Mosley, British
fascist leader, who proposed a revolutionary universal national
health scheme; Bernard Shaw, socialist Irish playwright, who
admired Hitler; Winnie Mandela, an ANC politician who drives
around in a large Mercedes; and Ayatollah Khomeini, the
fundamentalist Islamic leader.
Is nationalism left-wing or right-wing? Most communist
governments, including those of Stalin's Russia, Pol Pot's
Cambodia, Mao's China and communist North Korea, are extremely
nationalist. On the other hand the capitalist multi-national
companies are completely internationalist: they care nothing for
nation and simply move where wages are lowest and profits are
highest. Does this mean communism is right-wing and
multi-national capitalism left-wing? Or does it mean it is left-
wing to be nationalist and right-wing to be internationalist?
How about racism? Is racial discrimination left-wing or
right-wing? If a government believes that a minority race, say
the Jews in Nazi Germany or the whites in South Africa today,
have wealth and power in disproportion to their numbers, is it
left-wing or right-wing to have institutional racism against
them, such as affirmative action with racial quotas? Of course
Hitler's measures were immeasurably more extreme. Does this mean
he was an extreme left-winger or an extreme right-winger?
Who is more right-wing, the working classes or the privileged
classes? In 1922 the South African Communist Party staged a
workers' rebellion against the capitalist mining houses under the
slogan "Workers of the World Unite Behind a White South Africa!"
The capitalists wanted to open mining jobs to blacks; the
communists wanted to keep them for whites only. Should a
left-winger have backed the workers or the bosses? After 1948,
the white workers were overwhelmingiy in favour of apartheid and
white opposition to it came almost entirely from the bourgeoisie.
Does this mean workers are right-wing and the bourgeoisie is
left-wing? Or does it mean that if you supported apartheid you
were left-wing and if you opposed it you were right-wing?
Take art and literature. Nadine Gordimer's novels have a tiny
readership of middle-class, mainly white people; Wilbur Smith's
novels are read by a huge number of people of all races and
classes. Only the bourgeoisie attend film festivals which
feature foreign (that is, non-American) films showing sensitive
portrayals of the human dilemma - the workers like action-packed
American films starring dinosaurs or Arnold Schwarzenegger. Does
this make Gordimer and cerebral foreign films right-wing and
Wilbur Smith and Arnold Schwarzenegger left-wing? Or are the
artistic tastes of the toiling masses right-wing and of the
privileged classes left-wing?
Does a left-winger believe that decisions affecting everybody
should be taken by all people or just by a small elite?
Consider, for example, capital punishment. Opinion poll after
opinion poll shows that the majority of people of all races are
in favour of the death penalty but in South Africa it has been
abolished by the decision of a handful of highly paid lawyers in
the Constitutional Court. Does a left-winger believe that this
decision should have been taken instead by the masses in a
referendum?
Take censorship. Is it left-wing or right-wing to be in favour
of censorship? Feminists and religious fundamentalists believe
girlie magazines should be banned. Are they left or right? Take
the problem of drugs. Some people believe in harsh laws against
suppliers and dealers; others, such as the champion of the free
market, Milton Friedman, believe that all drugs should be
legalised. Does this make Friedman a left-winger?
Consider attitudes towards different cultures. Is it the left or
the right that believes European culture must be imposed on
Africa? Take the examples of female circumcision and polygamy.
Does a left-winger believe that whites must respect these African
practices or condemn them and persuade blacks to stop them? If
so, is it characteristic of the left to belleve that white
culture is superior to black and of the right to believe they are
equal?
The point about all of these questions is that nobody can answer
them. The terms "left-wing" and "right-wing" are meaningless. I
once tried to find such meaning from a Christian fundamentalist
who proudly described himself as right-wing. I asked him to
classify Hitler and Mother Teresa. He replied that Hitler was a
left-winger and Mother Teresa a right-winger. His superficial
reason was that Hitler was godless and revolutionary, and Mother
Teresa was devout and apolitical. His deeper reason was that he
did not like Hitler and he did like Mother Teresa, and for him
"right" was good and "left" was bad.
This is the heart of the matter. "Left" and "right" are not
terms of political category but of approval or disapproval. When
a sociology lecturer at Wits University calls you a right-winger
or a white boilermaker at Vanderbijlpark calls you a left-winger,
what both really mean is "You bastard!" Silly inventions like
"the New Left" and "the New Right" mean nothing more than "Fat-
head" or "Baldy". On the other hand when a lecturer calls
himself a left-winger and the boilermaker calls himself a
right-winger, what both mean is "Hurray for me!" The former
wants to be regarded as intellectually superior, the latter as
macho.
If you want to find consistent political categories, the first
step is to disregard all claims of noble intention: every tyrant
in history claimed to be acting for the good of the people and so
does every evil ideology ever devised.
The next step is to recognise that facism and communism do not
represent opposite ends of the political spectrum but the same
end. They are Tweedledum and Tweedledee. Fascism, or National
Socialism, is a derivative of Marxism, and apartheid is a
derivative of National Socialism.
Stalin and Hitler resembled each other, admired each other, used
the same methods of state terror and made a deal for the invasion
of Poland that started the Second World War; both hated
capitalism, trampled on human rights and slaughtered millions of
people.
The most important question in politics is over the size of the
state (By the "state" I mean the monopoly powers of government).
And here the political categories are clear. On one end of the
range are anarchists, who believe there should be no state at
all. Then come liberals, who hold liberty as the highest
political good and believe the state should be as small as
possible to ensure rule of law. Then come socialists, who
believe the state should be large: the mild socialists, the
Social Democrats, believe in democracy and a degree of liberty;
the extreme socialists, the fascists and communists, despise
democracy and seek to destroy liberty. A crucial difference
between the liberal and the socialist is that the liberal is
always suspicious of power and the socialist admires it.
Capitalism is just liberalism with warts.
Then there are other clear categories between nationalists and
internationalists, between countries with open borders and
countries with closed borders, and between conservatives who wish
things to stay as they are (things like the British monarchy,
African culture and Amazon rain forests) and revolutionaries who
wish to overthrow them.
But all of these categories overlap in complicated ways because
individual people are unpredictable and inconsistent in their
political and aesthetic preferences. No man is all of a piece.
What we need to do is recognise this variety and uncertainty.
In South Africa, unfortunately, there is a tendency to tribalise
political ideas. We do not ask a man what he thinks about this
or that issue but what ideological tribe he belongs to. We use
labels like "left" and "right" because it saves us from having to
think and comforts us by dividing people into friends and
enemies. But this is the mentality of the kindergarten, and we
are actually adults in a complicated society of changing ideas.
If you simply refuse to use the terms "left" and "right" in a
political discussion, you will see that you begin to think about
real political divisions and to reason like an adult.
--
Reinier de Vos Internet: de...@aqua.ccwr.ac.za
Computing Centre for Water Research Tel: Int+27 331 260-5179
c/o University of Natal, P/Bag X01 Fax: Int+27 331 61896
Scottsville, South Africa, 3200 http://www.ccwr.ac.za/
------------------------------------------------------------ -----------
Ons spaar die duiwel baie moeite
- C J Langenhoven
----------
Van: Reinier de Vos[SMTP:...@aqua.ccwr.ac.za]
Verzonden: donderdag 25 januari 1996 17:49
Aan: Multiple recipients of list
Onderwerp: [AFRIKAANS:5791] Re: Alternatiewe betekenisse
Joop vra:
> ps Ek kan nie onthou wat Reinier voorgestel het nie ... :-(
sekswinkeltjie
--
Reinier de Vos Internet: de...@aqua.ccwr.ac.za
Computing Centre for Water Research Tel: Int+27 331 260-5179
c/o University of Natal, P/Bag X01 Fax: Int+27 331 61896
Scottsville, South Africa, 3200 http://www.ccwr.ac.za/
------------------------------------------------------------ -----------
Ons spaar die duiwel baie moeite
- C J Langenhoven
----------
Van: JF Dullaart[SMTP...@its.uct.ac.za]
Verzonden: donderdag 25 januari 1996 16:51
Aan: Multiple recipients of list
Onderwerp: [AFRIKAANS:5788] Moer
Iemand het navraag gedoen oor die Afrikaanse gebruik van "moer"
Hieronder is 'n Nederlandse gebruik daarvan!
>
> tr...@xs4all.nl (Truus de Wit) writes:
>
>> ch...@fwi.uva.nl (Chris Verhoef) writes:
>
>>> rbar...@bga.com (Rob Barends) writes:
>
>>>> Het maakt allemaal geen moer uit !!! Het is >
>>> ( ) > o ( ) o o O
>>> O o > ooo ( ) ooo oo O O oo ooooo(
>>> V )ooooo >ooo ( ) ooo oo O O oo ooo( V )ooo o(
>>> )o > ooo O O ooo oo( V )oo o( )o w w >
>>> o( V )o ( ) w w ROE
> ( )
>>> w w BOE > w-w HOE > OE
>
>>> wat er tog met mn editor aan de hadn is de laatste tijd..
>
>> Weer editors
>
>> Truus
>
> gelukkig. truus is nog dezelfde!
>
> --XX
>
> Als god bestond bestond nl.misc niet
> -- Truus
--
_________________________________
Franz Dullaart (021) 650 3053
J...@ITS.UCT.AC.ZA http://www-jfd.its.uct.ac.za/
/ hok bome braak die meeste wind /
_________________________________
----------
Van: Dullaart, JF, Franz[SMTP...@its.uct.ac.za]
Verzonden: donderdag 25 januari 1996 17:37
Aan: Multiple recipients of list
Onderwerp: [AFRIKAANS:5790] Vrydag limeriek: Internet nooi
Dis laat Donderdag en dus amper Vrydag (hier in die NSA)
========================================
die mooiste nooi op die internet
sy browse, en sy browse, en sy browse maar net
haar arme man
probeer wat hy kan
maar sy browse, en sy browse, en sy kom nie na bed!
===joop==================================
Groete
Joop
_________________________________
Franz Dullaart (021) 650 3053
J...@ITS.UCT.AC.ZA http://www-jfd.its.uct.ac.za/
Trappe van vergelyking:
min, minder, minister
_________________________________
----------
Van: Reinier de Vos[SMTP:...@aqua.ccwr.ac.za]
Verzonden: vrijdag 26 januari 1996 15:57
Aan: Multiple recipients of list
Onderwerp: [AFRIKAANS:5804] Staatsonderwys, Switserland, ens.
In soc.culture.south-africa.afrikaans, skryf fe...@is.co.za (Koos):
> Antwoord aan Renier de Vos (dink ek):
> Ek wil graag op een of twee goed reageer en dan kort antwoord
> onderaan.
> Het nog nooit padtekens in daardie tale gesien nie.
>> Jy bedoel jy't nog nooit 'n padpredikant gesien wat "Amazimtoti" = aandui
>> nie? Meeste padtekens is in ieder geval simbolies. Dit sal = buitendien
>> seker 'n rukkie neem voordat alle padtekens die nuwe taalbeleid
>> weerspieël.>>
> Het nog nooit bordjies met parkeer-inligting in Sotho gesien nie. Hoop
> nie ek sien dit nie want ek kan nie Sotho lees nie en sal dus nie
> weet of ek daar kan parkeer nie.
Miskien moet jy maar begin leer.
> Jy weet net so goed soos ek talle van die belangrike pad-inligting is
> nie net simbole en dorp-name nie.
> En dan is daar natuurlik 'n magdom ander openbare inligting waarvan jy
> behoort te weet as jy al ooit in enige opnebare soort gebou gestap
> het.
Hier in KwaZoeloe-Natal verskyn talle openbare kennisgewings in die drie
amptelike tale, en ek veronderstel dit is 'n algemene tendens - ek
verwelkom dit.
> > ten minste uitvoering aan die gedagte van meer amptelike tale.
>> Op die oomblik betaal hulle slegs lippediens daaraan.>>
> Dit sou moeilik gewees het aangesien die ANC vir die meerderheid uit
> mense bestaan wat nie Xhosa is nie.
Ja, maar by die voorval waarna jy verwys het, was ANC lede betrek, as ek
dit nie mis het nie.
Heel terloops, volgens my kennis was die eerste toespraak in die
parlement in Zoeloe deur 'n Afrikaner gemaak (mnr. Jurie Mentz van die
Inkatha Vryheidsparty, as ek dit nie mis het nie).
> Dan wonder ek hoe ouens soos jy sou aangegaan het op die groep as die
> land net een amptelike taal - Xhosa - gehad het.
"Ouens soos ek" soos waarskynlik presies dieselfde "aangegaan" het as
wat ons nou "aangaan" oor pogings om Engels in almal se kele af te druk.
Wat probeer jy nou eintlik sê? En terloops, as jy al lank genoeg die
nuusgroep/poslys lees, sal jy besef dat ek waarskynlik die mees
pro-Engelse vent van die hele spul is.
> > voorstelle hieronder van staatsbefondsing van die SAUK en skole.
>> Persoonlik is ek nie ten gunste van die huidige taalopset in
>> die parlement nie. As ek my sin gehad het, sou ek die parlement
>> afgeskaf het, of na Pofadder verskuif het. :-)>>
> Jy antwoord nie nie punt van hoe"r belasting nie.
Wat was die punt nou weer?
> Ek neem aan jou anti-regering-standpunt is 'n beginsel en jy was net
> so afwysend oor alle vorige regerings ook.
Die antwoord op albei hierdie vrae is "ja" en "ja". Die Ou Manne
op die poslys/nuusgroep sal jou vertel dat hulle al siek en sat is
vir my aanhoudende geneul oor hoe die vorige regering ons land
verniel het met hul gekke sosialistiese beleide.
> Anders is jy maar net 'n politieke bitterbek.
A, ek begryp. As mens nie met die huidige bestel saamstem nie, is jy
"maar net 'n politieke bitterbek". As dit simptomaties van die nuwe
politieke verdraagsaamheid is, staar ons 'n donker toekoms in die
gesig. Dis maar een stap verwyder van "vyand van die staat" of
"onpatrioties", die etikette wat die Nasionaliste om mense se nekke
gehang het as hulle durf uitvaar het teen die regering.
Eintlik stem ek met jou saam wat die "bitterbek" betref, alhoewel ek
"beeldstormer" eerder as "bitterbek" sou verkies het. Ek was dit nog
altyd. Sal dit altyd bly. Jammer.
Ek is ook befoeterd, hardkoppig, en beterweterig, maar dis nie my skuld
nie. Ek het dit van my Nederlandse voorouers geërf :-)
> voorbehoud: 'n
>> Landswye referendum is 'n goeie idee, maar 'n veel beter idee sou
>> referendums op streeksvlak wees
> Jy voorvereis dat die land opgesny word in 'n klomp kleiner entiteite
> voor jy jou sal neerle.
Nee, as jy weer lees wat ek gesê het (sug!), sal jy sien dat ek dit
duidelik stel dat ek my by die uitslag sal neerlê. Ek spreek egter 'n
voorkeur vir streeksreferendums, en sterk plaaslike regering uit. Mag
ek dit nie doen nie?
> Jy meng twee goed hier.
> Die land gaan nie opgesny word nie.
> Werk met wat jy het.
> Dan sal 'n referendum beteken die taal wat "wen" is die taal wat jy
> in die hof sal moet praat.
In die eerste plek, is ek nie seker met wat jy bedoel deur "die land
gaan nie opgesny word nie". Ek is nie 'n voorstander van sesessie nie,
alhoewel ek graag die reg daartoe, soos in die Switserse grondwet, in
ons grondwet sou wou sien. Natuurlik werk ek, soos talle ander, met
die bestaande bestel. Dit lyk egter asof jy enige kritiek op die
huidige bestel afkeur. Mag mens hom dan nie beywer vir 'n bestel wat
hy as beter beskou nie? Mag mens nie sy voorbehoude uitspreek nie?
Wat die taal in die hof beteken, is dit 'n internasionaal aanvaarde
regspraktyk dat, in die belang van geregtigheid, 'n persoon in 'n
hofgeding kan aandring dat hofverrigtinge plaasvind, of vertolk word, in
'n taal wat hy verstaan. Die taal hoef nie noodwendig 'n amptelike taal
van daardie land te wees nie. Dus as ek Russies is, kan ek nog steeds
in Suid-Afrika daarop aandring dat die hofverrigtinge in Russies vertolk
word.
> Dan: Ek sien jy is 'n apostel van die Leon Louw-groep.
> Ek het 'n hele dag in Switserland by 'n federale instituut
> deurgebring.
Jy bedoel seker "dissipel". Indien ek 'n dissipel van die Leon
Louw-groep is, is dit grootliks 'n indirekte dissipelskap. Ek stel
eerder in die denke van mense soos die Oostenryks-gebore ekonoom,
regsgeleerde en filosoof, Friedrich von Hayek, belang. Hy is in 1974
met die Nobelprys vir Ekonomie bekroon, ingeval jy nog nooit van hom
gehoor het nie.
Na 'n hele dag is jy 'n deskundige op Switserland! (Ek het 'n paar uur
op Genevé se lughawe deurgebring, so wê! :-)) Soos Leon Louw-hulle,
sal jy veel langer daar moet deurbring, en met regeringsministers en
ander deskundiges gesels, soos die Switserse ambassadeur in
Suid-Afrika, Jean Olivier Quinche. Jy sal, soos Leon Louw en Frances
Kendall, 'n aantal deeglik nagevorste boeke moet skryf.
Louw en Kendall beywer hulle al jare lank vir die individuele vryheid
van alle Suid-Afrikaners. In 1989 is hulle met die "Libertarian
International Golden Torch Award" in Stockholm bekroon, en Frances
Kendall ontvang in 1989 die "Benelux Libertarian Award". Hulle was in
1988 finaliste in die "Best Book"-afdeling van die Mencken-toekennings
van die Amerikaanse Free Press Association. Daarbenewens is hulle
albei twee keer (in 1989 en 1991) deur Noorweegse opposisiepartye vir
die Nobel Vredesprys benoem. Sodra jy hierdie vlak van internasionale
erkenning ontvang het, sal jou uitsprake miskien meer aandag verdien.
Andersins loop jy die gevaar om as 'n "politieke bitterbek" bestempel
te word :-)
> Switserland is nie Suid-Afrika nie. Die Switsers self se dit. Hulle
> self se hulle model sal nie net so op Suid-Afrika pas nie.
> Die mense daar het toevallig gedink ons oorgangsgrondwet is 'n
> uitstekende een vir ons land.
As jy weer lees wat ek geskryf het (SWAAR sug!) sal jy sien dat ek ook
gesê het ons kan baie by die Switsers leer. Dit beteken nie dat ons
hulle stelsel net so moet toepas nie. Ons moet eerder kennis neem van
grondwetlike stelsels, in Switserland en elders, en ook kyk na die
geskiedkundige ontwikkelings, en waarom dit vir Suid-Afrika belangrik
kan wees. Sommige Switsers sê ongetwyfeld dat hulle stelsel nie hier
toegepas kan word nie, maar daar is ook andere, soos hierbo vermeld,
wat belangrike ooreenstemmings sien. Nie dat die Switsers se opinies
eintlik tel nie - dis Suid-Afrikaners se opinies wat swaarder moet
weeg.
Geen land vind die grondwetlike wiel van die staanspoor af uit nie.
Die Switserse grondwet van 1848 (wat na 'n kort burgeroorlog opgestel
is) is grootliks op die lees van die Amerikaanse grondwet van 1787
geskoei, met sekere Switserse aanpassings, ten spyte daarvan dat daar
groot verskille tussen die lande was. Oor die jare het Amerika egter
aansienlike sentralisering van staatsgesag ondervind, veral sedert
Roosevelt se New Deal, ten spyte van grondwetlike klousules wat
veronderstel was om dit te verhoed. In Switserland was daar veel
minder sentralisasie van staatsgesag. Die rede hiervoor is te vinde in
die verskillende rolle wat die howe in die VSA en Switserland speel, en
dis miskien die moeite werd om dit hier kortliks onder die loep te neem.
Omdat die terme van die Amerikaanse grondwet redelik breed en vaag is,
kan die Kongres talle wette uitvaardig sonder dat die wette om
grondwetlike redes bevraagteken word. Wanneer 'n wet wel in die hof
bevraagteken word, word die uitsprake van die Hooggeregshof sterk
beïnvloed deur die regters se persoonlike waardes en houdings.
Die Hoogeregshof is egter nie beperk tot die verklaring van die
ongrondwetlikheid van 'n wet nie. In die proses van die vertolking van
die grondwet, skep die hof nuwe regte en verpligtinge, soos die reg tot
aborsie, of die verpligting om skoolkinders van verskillende rasse na
ander skole te vervoer om integrasie te bevorder. Gevolglik het die
stel wette wat die uitoefening van mag deur die staat raak, aangrypend
verander. Alhoewel die Amerikaanse volk in teorie soewerein is, is dit
dus in werklikheid die howe wat soewerein is.
In Switserland is die Switserse volk werklik soewerein, en in dié =
opsig
is hulle uniek in die ontwikkelde wêreld. Regerings op al drie vlakke
is niks meer as die agente van die volk nie, en die volk kan direk
intree, deur die referendum en die inisiatief, om hul goedkeuring of
afkeuring van belangrike parlementêre wette aan te dui. Alle
grondwetlike veranderings is onderworpe aan 'n referendum, en die volk
kan self deur 'n inisiatief veranderings aan die grondwet aanbring.
Die ironie van die saak is dat die Amerikaanse grondwet die federale
regering veel minder magte gegee het as wat die 1874 Switserse grondwet
aan hulle federale regering gegee het. Die Amerikaanse grondwet is ook
so ontwerp om moeilik wysigbaar te wees, terwyl die Switserse grondwet
uiters buigsaam is. Daar was byvoorbeeld 111 wysigings aan die
Switserse grondwet tussen 1874 en 1985, maar slegs 26 wysigings aan die
Amerikaanse grondwet in tweehonderd jaar. Nogtans is die Amerikaanse
federale regering vandag veel magtiger as die Switserse federale
regering. Die Switserse grondwet pas dus maklik aan by veranderende
omstandighede in die samelewing, terwyl die Amerikaanse grondwet nie
hierdie buigsaamheid toelaat nie, wat al verskeie probleme veroorsaak
het. Dit is alles die gevolg van die wyse waarop soewereine mag in die
twee lande toegepas word.
Wat het dit alles met Suid-Afrika te make? Ons kan hieruit leer watter
strukture tot bepaalde gevolge lei, en besluit of dit werklik is wat
ons in ons land wil sien gebeur.
Of ons oorgangsgrondwet so "uitstekend" is, kan natuurlik ook
bevraagteken word. Frances Kendall het al v=F3=F3r die 1994 verkiesing
gewaarsku dat die oorgangsgrondwet maar slegs 'n herrangskikking van
die tuislandstelsel is. Aangesien die nege provinsies geen werklike
belastingsmagte het nie, sal hulle hul begrotings oorskry, en dan
terughardloop na die sentrale regering vir nog geld, wat die geld
elders sal moet kry, soos deur die verhoging van belastings. Voorwaar,
haar voorspelling het waar geword. Die grootste sondebokke is die
Nasionale Party in die Wes-Kaap, wat getrou aan hul sosialistiese
tradisie van spandabelheid, die grootste uitgawes opgehoop het.
Die ander ouens het miskien nog net nie die slag aangeleer nie.
Jy sal miskien ook die volgende artikels wil raadpleeg:
"Can the Confederatio Helvetica be imitated?" Government and
Opposition. London: School of Economics. Vol 23, No. 1, Winter
1988.
Gillett, N. "The Swiss Constitution: Can it be exported?" Bristol:
Yes, 1989.
> (Switserland het toevallig ook 'n lekker laag sosialisme onder die
> oppervlak.)
Daar is beslis federale en kantonale regeringsprogramme vir welsyn,
onderwys, gesondheid, ens. Maar vergeleke met ander lande, is
belastings en staatsuitgawes as 'n persentasie van BNP, laag, en die
federale regering het baie beperkte magte. Die Switserse ekonomie is
so produktief as gevolg van hul vryemarkstelsel, dat die regering meer
geld het om op welsyn uit te gee as talle ander lande met hoër
belastings maar laer per kapita BNP. Verder mors die federale regering
nie belastings op dinge wat die privaatsektor beter kan doen nie, of op
die afbetaling van ontsaglike begrotingstekorte nie. Gevolglik word
ongeveer 48% van openbare uitgawes vir welsyn gebruik, en in 1980 was
Switserland in die derde hoogste posisie van 97 lande in terme van
welsynsuitgawes as 'n persentasie van totale staatsuitgawes. Veertig
persent van belastings word deur die kantons ingevorder, 30% deur die
kommunes (dorps- en plaaslike regerings), en 30% deur die federale
regering. Aangesien daar mededinging vir belastingbetalers tussen die
kantons plaasvind, leef die kanton en kommuneregerings binne hul
middele, terwyl die federale regering, soos sentrale regerings ooral
ter wêreld, se uitgawes sy inkomstes oorskry.
eeste Switserse welsynskemas is op verskeie assuransieprogramme
gegrond, wat op kantonale vlak deur private finansiële inrigtings
bestuur word. Voordat 'n verpligte pensioen of werkloosheidskema op die
been gebring word, moet dit eers in 'n nasionale of kantonale referendum
goedgekeur word, afhangende daarvan of dit 'n nasionale of kantonale
program is. In die periode voor die volkstemming, word die beoogde
skema en die belastings wat daarvoor benodig gaan word, gedebatteer,
sodat die Switsers presies weet hoeveel die voorgestelde skema hulle uit
die sak gaan jaag, en watter voordele dit vir hulle inhou. Switserse
welsynsprogramme lê groot klem daarop om mense te help om
selfonderhoudend te word. Geldlike hulp word nie deur burokratiese
voorskrifte neergelê nie, maar word aan die oordeel van die
welsynsbeampte oorgelaat. Soos die persoon selfonderhoudend word, word
die geldelike hulp verminder. Die kantonale welsynsbeampte kan ook
familie, vriende of vorige werkgewers nader om die persoon by te staan,
en daar word van kinders en kleinkinders verwag om hul ouers en
grootouers geldelik te ondersteun as hulle oor die vermoë beskik.
Om die bogenoemde stelsel as "sosialisme" te beskryf kom op 'n totale
verdraaiïng van betekenis neer.
Afgesien hiervan, is dit ook belangrik om te besef dat die Switsers ook
foute maak, juis wanneer die staat dinge doen waarvan hy liewer sy pote
moet afhou. 'n Goeie voorbeeld hiervan is die federale spoorweë. Die
1874 grondwet het 'n klousule bevat wat die federale regering die reg
gegee het om wetgewing rakende die spoorweë uit te vaardig, en in 1898
is die spoorweë ten spyte van hewige teenkanting genasionaliseer. Dit
het tot die gewone probleme wat met nasionalisasie verband hou, gelei.
Die spoorweë het geleidelik minder ondernemingsgees aan die dag =
gelê,
en het onbuigsaam geword. Hulle was met rompslomp versmoor, het klante
as 'n oorlas begin beskou, en het gou geld begin verloor. Padvervoer,
wat volkome geprivatiseer en ongereguleer was, het ernstige mededinging
gebied, en gevolglik is daar 'n swaarvoertuig belasting ingestel -
nog'n voorbeeld van hoe staatsinmenging tot meer staatsinmenging lei.
Daar is geen vrye toegang tot die openbare vervoersektor in Switserland
nie. Busdienste word monopoliekonsessies deur die federale regering
toegeken, wat ook bustariewe vasstel.
In 1984 het die hoofekonoom vir die Federale Departement van Vervoer,
Kommunikasie en Energie 'n referaat gelewer waarin hy die probleme wat
deur regeringsinmenging in die vervoersektoer veroorsaak is,
aangespreek het. Hy het 'n nuwe federale beleid voorgestel, waarin 'n
vryemark benadering gebruik sou word. Die land het nog egter 'n lang
pad om te loop voor die openbare vervoerprobleme opgelos is.
Switserland se ervaring met openbare vervoer behoort 'n voorbeeld te
wees van wat om *nie* te doen nie.
> Om onderwys te privatiseer is 'n belaglike idee.
> Watter standaarde? Wie bepaal matriek? Stel elkeen sy eie martriek in?
> Waar kom die onderwysers vandaan? Wie gaan onderwys swot as hulle nie
> verseker is van 'n struktuur rondom hulle nie?
Jy verwar die neerlê van standaarde met die verskaffing van dienste.
Daar is geen rede waarom die regering nie standaarde mag neerlê nie,
maar dat ouers en kinders self kan besluit hoe om daardie standaarde te
handhaaf. Die privaatsektor kan onderwysdienste veel goedkoper en
doeltreffender verskaf as die staat. Private onderwysers is meer
besorg oor die kinders se behoeftes, soos deur die kinders en ouers
bepaal, en is nie so geneig om die heersende regime se waardes op
kinders te probeer afdwing nie.
As regerings onderwysdienste verskaf, moet dit ten minste in ope
mededinging met die privaatsektor geskied, sodat ouers 'n wye keuse
aangebied word. Ouers wat hul kinders na privaatskole stuur, moet
belastingkortings toegestaan word. Ek het reeds melding gemaak van die
koepon- of bewysstukstelsel, waarmee die kinders, pleks van die skole
gesubsidieer word. Elke kind ontvang presies dieselfde aantal bewyse,
waarmee die ouers die subsidie by die skool van hul keuse kan gebruik.
'n Variasie van hierdie stelsel is die "Educational Choice"-stelsel wat
toenemend in die VSA gebruik word. Die "Capitation Funding"-stelsel
word in Engeland gebruik, waarvolgens ouers die skole bestuur.
Befondsing deur die staat geskied op die basis van gelyke befondsing
vir elke kind.
> Watter land in die wereld het al ooit met totale private onderwys
> iewers gekom in die MODERNE wereld.
Daar is waarskynlik geen land wat totale private onderwys het nie, maar
dis die gevorderde lande wat groot vryheid van keuse, insluitend
private onderwys, in onderwys toelaat. Die lande wat een
staatsonderwysstelsel op almal probeer afdwing, is die lande wat
agterbly.
> As jy werklik dink die desperate pogings van swartmense om hulle
> kinders in die verlede privaat te laat opvoed (en die Afrikaners in
> die armoede-jare) is 'n model, laat jy my hare regop staan.
Dit was beslis beter as dit wat die staat hulle op die gegewe tydstip
aangebied het.
> IN die middel van die Leon Louw-modelle le 'n geheimde agenda
> verskuil. Dit is een wat te doen het met eie bevoordeling.
> Is dit nie snaaks dat net rykes voorstanders van hulle radilkale
> idees is nie?
> (Is hulle nie maar die die Harry Gwala's van die kapitalisme nie?)
A, waar sou die wêreld nie sonder sulke samesweringsteorië en
beweerde komplotte gewees het nie! Nee wat, as jy 'n geheime agenda
wil opspoor, moet jy dit liewers by die sosialiste en intervensioniste
gaan soek. Dit is immers hulle wat hoog opgaan oor hulle besorgdheid
oor die "armes" en "onderdruktes", maar wat in werklikheid beleide
daarstel wat spesiale belangegroepe dien. Hierdie belangegroepe is
hoogs georganiseerde groepe soos die vakbonde, boere, nyweraars en
ander vakkundige organisasies, wat duur prokureurs huur om belangrike
voordele by die staat in te palm, teen kollektiewe koste vir die res
van die land, wat uiteindelik veral die armes en onderdruktes
benadeel. Dit is die arm mense wat hard probeer om te spaar, maar wie
se spaargeldjies deur die staat geplunder word om die belange van die
nuwe bourgeoisie soos die vakbonde en ander spesiale belangegroepe te
dien, wat die onderspit delf.
Soos Andrew Kenny dit stel in die artikel wat ek vroeër op die poslys
en nuusgroep geplaas het:
"If you want to find consistent political categories, the
first step is to disregard all claims of noble intention:
every tyrant in history claimed to be acting for the good of
the people and so does every evil ideology ever devised."
Nie dat alle sosialiste en intervensioniste geheime agendas het nie.
Sommige van hulle wil eerlikwaar die "armes" ophef. By hulle is dit net
eenvoudig 'n geval van onkunde van hoe die ekonomie werk. Hulle kan nie
die talle, onvoorsiene gevolge van hul beleide insien nie. Dit is
hierdie onvoorsiene gevolge wat gewoonlik die einste groepe wat hulle
wil ophef, benadeel. 'n Uitstekende boek hieroor is Symond Fiske se
"Damage by Debt". Dis van die Vryemarkstigting verkrygbaar, dus sal jy
maar hierdie nes van onheil moet nader om 'n kopie in die hande te kry.
In die middel van die Leon Louw-modelle lê daar in werklikheid 'n
aandrang op een stel reëls vir almal, die afskaffing van enige
bevoorregting, en 'n beperking van die staat se mag om op talle
terreine van mense se lewens in te meng. Die sosialiste en sosiale
demokrate is daarvan oortuig dat die vergrype van die verlede deur
apartheid veroorsaak is, daarom wil hulle graag dieselfde staatsmagte
behou, maar hulle glo hulle sal die mag op 'n wyse manier uitoefen.
Hulle kan nie insien dat die probleme deur die misbruik van staatsgesag
as sulks veroorsaak is nie, en dat regerings uit omkoopbare amptenare
bestaan, nie engeltjies nie. Dus sal enige beperking van die magte van
die staat vir almal bevoordeel, die armes en onderdruktes inkluis.
> By the way, ek neem aan as jy nie staatshulp met jou opvoeding gekry
> het nie, sou jy steeds gewees het waar jy is.
Ek sou waarskynlik veel verder gewees het, as ek nie so vreklui was
nie, maar dis deels die gevolg van 'n stelsel van staatsonderwys wat
die akademie eerder as harde werk beklemtoon het. Soos meeste
Suid-Afrikaners het ek "staatshulp" ontvang, alhoewel my ouers en ek
ook 'n aardige sommetjie vir my onderwys oor die jare betaal het. Ek
het my skoolloopbaan op beide private en staatsskole ontvang. Die
privaatskool se standaarde was aansienlik hoër as die staatsskole
s'n. Terselfdertyd het ons ook gebuk gegaan onder een van die wêreld
se mees progressiewe belastingstelsels, wat enige voordeel wat
staatsubsidies vir my onderwys ingehou het, grootliks uitgeskakel het.
Swede is altyd beskou as die land wat die meer rykdom as enige ander
land herverdeel het, maar Suid-Afrika onder die Nasionaliste was nie
ver agter nie. In die tagtigerjare was die maksimum persoonlike
belasting in Swede 57%; In Suid-Afrika was dit 50%. Die maksimum
maatskappybelasting in Swede was 40%; in Suid-Afrika was dit 50%. Die
enigste mense wat werklik voordeel uit hierdie ontsaglike plundering
getrek het, was die burokrate in Suid-Afrika se ontsaglike
staatsburokrasië, wat op 'n per kapita basis gereken, feitlik so
groot soos die voormalige Sowjet-Unie s'n was.
Die grootste fout is die staatsubsidies wat aan universiteite betaal
is. Soos Don Caldwell dit gestel het, was die universiteite 'n
onsaglike welsynsstelsel vir die rykes, wat vir hoogsbetaalde beroepe
opgelei word op die gemiddelde belastingbetaler se onkoste. Dis erg
genoeg dat die belastingbetalers die land se dokters, ingenieurs,
prokureurs en tandartse wat veel meer as die meeste van hulle verdien,
subsidieer. Met die groot aantal van afgestudeerdes wat die land
verlaat, het die belastingbetaler ook vir die opleiding van
*Australië* se dokters, ingenieurs, prokureurs en tandartse betaal.
--
Reinier de Vos Internet: de...@aqua.ccwr.ac.za
Computing Centre for Water Research Tel: Int+27 331 260-5179
c/o University of Natal, P/Bag X01 Fax: Int+27 331 61896
Scottsville, South Africa, 3200 http://www.ccwr.ac.za/
------------------------------------------------------------ -----------
Ons spaar die duiwel baie moeite
- C J Langenhoven
Supertaal
Blog
Soek
Hulp
Lede
Registreer
Teken aan
Tuis
RSS
