Liefhebbers van moppen kunnen tegenwoordig interactief terecht op
Internet. ENDEMOL Interactive heeft het World Wide Web verrijkt met
een site die de titel draagt van het bekende televisieprogramma
oppentoppers.
Op de homepage van deze site wordt de bezoeker welkom geheten in een
sfeervol moppencafé. De bezoekers van het café vertegenwoordigen
verschillende categoriën moppen: moppen over het werk, de dokter,
belgenmoppen, etc.
Wie van schuine moppen houdt moet eerst via het luik afdalen naar de
kelder, en de pikante moppen die echt het daglicht niet kunnen
verdragen zijn nog dieper verstopt.
Uiteraard kunnen de bezoekers van de Internet site ook zelf moppen
insturen via e-mail: mop...@endemol.nl.
De drie beste inzendingen van de week zijn staan elke week op het
moppentoppers podium in het café.
Nee, mense, hierdie keer moet ek so bietjie aan Bernhard se kant stry.
Wat ons nie moet vergeet nie, is dat 'n oorweldigende poging om oornag 'n
"amptelike" woordeskat te vind vir die nuwe amptelike rol wat Afrikaans nou
moes vervul (na 1928) aangewend moes word. Om 'n taal (of dit nou kreools is,
of pidgin, of iets anders) skielik van 'n spreektaal, wat 'n Europese taal
as amptelike skryftaal had, in 'n amptelike skryftaal vir akademiese,
wetenskaplike en ander amptelike gebruik te omskep, benodig 'n aardige
hoeveelheid woorde. En 'n sterk gesentraliseerde liggaam waarna
taalverbruikers kan verwys as hulle onseker is oor die uwe re"els, moes
ook hard aan gewerk word.
Om aan die "amptelike" en "onafhanklike" status van die taal meer en meer
geloofwaardigheid te verskaf, moes die woorde nie (of ten minste nie
altyd nie) Anglisismes wees nie, en verkieslik ook nie net weergawes van
Nederlandse woorde nie. Hoeveel belaglike neologismes is nie deur die
woordeskatskeppende industrie vir elke denkbare term ontwikkel nie. Waar
Nederlands en Duits byvoorbeeld rustig 'n Engelse term sou oorneem, moes
Afrikaans keer op keer met 'n "suiwer" Afrikaanse term vorendag kom.
Omdat die taalverbruikers oor die algemeen nie 'n geskiedkundige
kulturele tradisie had om op terug te val vir die "korrekte" gebruik van
hierdie of daardie stylvorm of grammatiese vorm nie, moes hulle maar keer
op keer na die Woordelys en Spelre"els verwys, wat elke week verander
het, om die "algemeen beskaafde" vorm te vind, asof hierdie vorm die
gesag van die Oxford English Dictionary besit het. 'n Klein groepie erg
nasionalistiese taalstryders het die kern gevorm van hierdie
priesterskap, en die "Afrikaner" het aandagtig geluister, sonder om ooit
te vra waar al hierdie "ampelike" terme so vinnig vandaan gekom het.
Op skool en op die universiteite was daar 'n amper waansinnige beheptheid
met "wetenskaplike" linguistiek - Afrikaans is deur sinsbou, woordbou, en
'n miljoen ander linguistiese analises dag vir dag as "wetenskaplike"
taal verskans. Intussen leer die kinders die geskiedenis van Nederlands
soos die Engelse kinders die geskiedenis van Engels leer, om die prentjie
van 'n "ontwikkeling" uit 17e eeuse Nederlands mooi af te rond. Niemand
rep 'n woord oor die doelbewuste skepping van hordes woorde en terme op
'n amper daaglikse basis deur die "amptelike" priesters nie. Ons leer
woorde soos "moltrein" en "pendeltuig", en dis Ponelis hier en Botha daar,
en dis predetermineerder en voornaamwoorde en sintaksis en boomdiagramme
en oorganklike werkwoorde en Jopie Fourie en Christelik Nasionaal en
Bloedrivier en deeltekens hier en vandag skryf mens weer met hoofletters
daar, maar niemand vra ooit wie hierdie mense is en hoekom hulle nou juis
moes besluit wat "suiwer" Afrikaans is nie. Ons is almal te besig om voor
te berei vir die groot aanslag van die vuil kommuniste.
Ek het reeds geskryf oor die sukses van hierdie
"Afrikaner"-identiteitskepping, en die feit dat identiteit meesal 'n
kwessie van aanvaarding en wedersydse vereenselwiging is. Nouja, in die
taalsfeer is die grens tussen geskiedkundige werklikheid en polities
geinspireerde kunsmatigheid ook baie vaag, sodat die ontstaan en
ontwikkeling van Afrikaans as 'n volwaardige akademiese en wetenskaplike
taal 'n werklikheid so waar en groot as Tafelberg geword het, en een wat
net dwase sal misken. Maar dat dit alles sommer so natuurlik ontwikkel
het, en dat die aanvaarding van die taal as skryftaal en onderrigtaal
minder as tagtig jaar gelede bloot iets moes vasl^e wat reeds daar was,
is 'n mite - 'n mite wat die oorbluffende sukses van die nasionalistiese
program, wat taal- en volksbeeld betref, heeltemal miskyk.
Die waarheid is eintlik nogal eenvoudig: tot 1928, en eintlik eers 1933,
siende dat die Bybel so sentraal deel was van die Afrikanerkultuur, het
mens Nederlands en Engels geskryf as mens opgevoed was. Mens het dus
anders geskryf as gepraat. Skielik is Afrikaans 'n amptelike taal. Mens
kan nie dan eenvoudig skryf soos mens praat nie. Die taal moet nou
dosyne meer rolle vervul as van tevore. Iets moet dringend gedoen word. En
daar is toe iets gedoen. Ontsaglik suksesvol. En dis juis hoekom die verlies
van Afrikaans as 'n amptelike taal so ernstig is. Want nou moet die taal
steun op minder as 'n eeu se amptelike status om 'n wetenskaplike en
akademiese taal te bly. Solank die taal dan nog op alle gebiede gebruik
word, sal die proses natuurlik voortgaan. Maar ons moet ook nie vir
onsself lieg nie. Ek glo ek sal byvoorbeeld nie in die hof Afrikaans
gebruik nie; miskien wel, ek weet nie. Ons moet elkeen maar besluit wat
nou gemaak wat die taal betref. Die feit dat Afrikaans, as die taal wat
meer Suid-Afrikaners verstaan as enige ander taal, en wat aan alle
vereistes van 'n amptelike taal voldoen (danksy die priesters), nie as
amptelike taal met Engels behou is nie (die elf tale kan nooit "amptelik"
gebruik word nie) dui op die feit dat die politieke moeder nou haar
taal-dogter vermoor het. Dit hoef natuurlik nie die einde van die storie
te wees nie. Of selfs die hele storie nie. Maar dis 'n groot deel daarvan.
>
> Al hierdie argumente dui daarop dat daar baie vinnige gorei in
> Afrikaans as skryftaal was, en dat die Afrikaanse woordeskat vinniger
> uitgebrei het as meeste van die ander tale. Vir my dui dit definitief nie
> op taaldegenerasie of taalvervlakking nie. Bernhard ondersteun ook
> die opstel van taalree"ls deur 'n liggaam. Ek kan nie verstaan hoe
> jy kan sê jy baklei nou aan Bernhard se kant nie. Jou motiverings
> is lynreg in stryd met sy standpunte.
Presies aan watter kant daar baklei word is nie eintlik ter sake nie. Een
groot verskil tussen die standardisering van Europese tale deur die
politieke en gemeenskaplike elite na die ontwikkeling van die drukpers,
aan die een kant, en die skepping van ABA, aan die ander kant, is die feit
dat in die een geval 'n proses van eeue se geleerdheid en gebruik
deur die vooraanstaande geleerdes vasgevang is, en in die ander geval die
standaardvorm en die taalre"els in 'n redelik groot mate oornag geskep is.
Daar was voor die meer formele standardiseringsprosesse in Europa reeds
sosiale en politieke elite-vorme vir alle onderwerpe op alle terreine, en
die standardiseringsproses was maar 'n tegnologiese
noodsaaklikheid soos die geskiedenis voortgeloop het. Daar was baie
minder geleentheid vir 'n klein groepie om 'n spesifieke ideologiese
beeld en politieke situasie te gebruik om 'n standaardtaal te ontwerp, 'n
proses wat in Suid-Afrika tot 'n meer of mindere mate wel gebeur het.
Ek stem oor die algemeen met Bernhard saam dat 'n standardiseringsproses
en 'n standaardvorm vir 'n taal se kultuurpeil 'n noodsaaklikheid is. Die
feit dat mens byvoorbeeld in Engels iemand se opvoedingspeil gewoonlik in
terme van sy vlak van "standaardgebruik" kan meet, is nie net 'n manifestering
van Londen-imperialisme nie; dit is 'n uiters noodsaaklike verskynsel
vir die ontwikkeling van die menslike denke. Vooruitgang benodig
konvensies, en konvensies behels standaardvorme. Die ontwikkeling van die
kultuur benodig dan terselfdertyd ook die lewende ontwikkeling van
nie-standaardvorme. Die groot onreg wat ouers hulle kinders aandoen, en
skole hulle skoliere, as hulle die onskatbare waarde van 'n ordentlike
beheer van die standaardstyl minag, werp vrugte af in die vorm van die soorte
resultate wat Amerikaanse en Engelse skole deesdae mee opgeskeep sit,
soos die artikel wat Antonie vir ons gestuur het so mooi bewys.
JE HEBT GEEN GELIJK, LEENDERT
-----------------------------
At 09:10 9-04-96 SAT, Leendert wrote:
> On 8 Apr 96 at 1:40, Bernhard Bezemer wrote:
>
>> Ik heb hier het nieuwste standaardwerk liggen over de
>> geschiedenis van de Nederlandse Literatuur*, en ik zou zeggen, zorg
>> dat je het krijgt, want dan gaat er een nieuwe wereld voor je open
>> van bijna duizend pagina's bijna duizend jaar Nederlandse
>> literatuur.
> Wel, die eerste agt eeue daarvan word natuurlik (regmatiglik) ook
> beskou as Afrikaanse literatuur. (Leendert)
------------------------------------------------------------ ---------
Dat, beste Leendert, is dus NIET waar, zoals je ook is
uiteengezet in mijn e-mail 'De oorsprong van het Afrikaans'.
Jouw bijdrage over dit onderwerp bestond tot nu toe overigens
slechts uit op onprettige wijze ge-uite ontkenningen. Een eigen
bijdrage, laat staan een bewijs van je ontkenningen, heb je niet
geleverd, behalve, zoals de volksmond dat uitdrukt, "gelul uit
je nek". Irritant!
DE OORSPRONG VAN HET AFRIKAANS LIGT NIET IN DE 17-DE EEUWSE
CULTUUR- EN LITERATUUR-TAAL*
-----------------------------------------------------------
At 09:10 9-04-96 SAT, Leendert wrote:
> Jy het nog geen bewys of argument vir jou beweringe
> verskaf nie.
------------------------------------------------------------ --
Pas sedert 1870 wordt het Afrikaans bewust als geschreven
taal gebruikt en kan van Afrikaanse letterkunde worden
gesproken. Op 4 augustus 1875 werd het Genootschap van Regte
Afrikaners te Paarl opgericht. Echter, pas in 1914 werd het
Afrikaans toegelaten tot het lager- en middelbaar onderwijs.
Vereenvoudiging
---------------
De oorsprong van het Afrikaans ligt NIET in de 17-de eeuwse
cultuur- en literatuur-taal, maar in de DIALECT- EN VOLKS-TAAL
van de eerste kolonisten. Zij kwamen uit diverse streken, maar
voornamelijk uit Zuid-Holland, Zeeland en het westen van
Utrecht.
Het contact met het moederland was niet intensief en op
Zuidafrikaanse bodem voltrok zich een dialect-vermenging met
de gebruikelijke gevolgen: NIVELLERING van en 'keuze' uit de
verschillen in de uitspraak, het woord-gebruik en de zinsbouw,
en een sterke neiging tot VEREENVOUDIGING (ik noem dat dus
taal-degeneratie of -vervlakking, B.); zo verdwenen
bijvoorbeeld de vervoegingen en de verbuigingen grotendeels.
Geen schrijf-taal
----------------
Nieuwe woorden kwamen in zwang voor specifieke Afrikaanse
zaken, dieren, planten, en dergelijke. Woorden die betrekking
hadden op specifiek Nederlandse zaken verdwenen, of werden
overgedragen op vergelijkbare verschijnselen in het nieuwe land.
Met name in de woord-ontleningen deden zich ook invloed gelden
van het Hottentots, Maleis en Portugees. In de 18-de eeuw was de
ontwikkeling van de taal voltooid. Naast dit Afrikaans bleef
het 'Hoog-Hollands' de taal van de kerk, echter zonder invloed
uit te oefenen op de omgangs-taal, DIE GEEN SCHRIJF-TAAL WAS.
Ieder die de pen op papier zette, trachtte zo goed mogelijk
'correct Nederlands' te schrijven.
Het EERSTE GESCHRIFT waarin bewust het Afrikaans werd
gehanteerd, was "_Het Lied Ter Ere Van De Swellendamsche....
Helden_" uit 1795, maar daarin wordt merkwaardig genoeg de
spot gedreven met de spreektaal van die helden.
Volwaardige eigen voer-taal
---------------------------
De Brise bezetting van de Kaap resulteerde in een verdringing
van het Hollands-Afrikaans door het Engels. In de taal-
proclamatie van Somerset in 1822 werd het Engels tot eerste taal
verheven, en kort nadien werd dat de enige offici-ele taal.
Niettemin bleef het Afrikaans als OMGANGS-TAAL bestaan, VOORAL
OP HET PLATTELAND.
Het zou echter duren tot de oprichting van het Genootskap van
Regte Afrikaners in 1875 voor een welbewust streven begon om te
komen tot de erkenning van het Afrikaans als volks- en lands-
taal, en deze uit te bouwen tot een "volwaardige eigen voer-
taal".
Dit streven werd ten slotte bekroond: in 1914 werd het
Afrikaans toegelaten tot het onderwijs. Tegen 1920 ook op de
universiteiten, en in 1925 werd de Afrikaanse taal volkomen
gelijk-berechtigd naast het Engels als offici-ele taal.
Bernhard Bezemer
* Uit: De Grote Winkler Prins Encyclopedie. Amsterdam/Brussel:
Elsevier.
Pidgin- en Creoolse talen
-------------------------
Ik heb het nog eens nagekeken, maar pidgin- en Creoolse talen
ontstaan uitsluitend verbaal als contact-talen, zonder literaire
uitingen, zonder onderwijs en veelal zonder schrift. Ik citeer*:
"Pidgin-talen zijn contact-talen die niemands moedertaal zijn
en die zijn ontstaan in delen van de wereld waar contact bestaat
tussen volkeren (vaak Europeanen en inheemsen) die niet elkaars
taal spreken, maar die niettemin VERBAAL contact met elkaar
moeten hebben (handel, leger enz.).
De pidgin-talen onderscheiden zich van de lingua franca
(mengtaal van verschillende moedertalen) en van de Creoolse
talen (pidgin dat zich ontwikkelt tot moedertaal)."
Als dat laatste met het Afrikaans het geval is geweest, dan
is het duidelijk dat een volkstaal, zoals ik dat ook beweer,
op een vrij revolutionaire wijze tot offici-ele taal is gebom-
bardeerd. Naast de door mij geponerde taal-degeneratie (of
taal-vervlakking) waren er dus inderdaad ook andere invloeden
aanwezig. Wat niet wegneemt dat het Afrikaans in belangrijke mate
een - in oorspronkelijk vervlakte vorm - Nederlandse taal is
gebleven.
'n Vriendin van my het die boek - ek dink sy het dit onlangs gekoop. Net oor
die verbanning van boeke: baie boeke is nog verban omdat hulle status onder
die nuwe bedeling nog nie hersien is nie. Van daardie boeke is al
beskikbaar. Ek wonder of Marx se Das Kapital al ontban is? :-)
JE MAG HET VAN MIJ OOK TAAL-VERVLAKKING NOEMEN
----------------------------------------------
At 12:55 4-04-96 SAT, Eric Vriends wrote:
>
> ...
> Ook lijkt ongeletterdheid mij geen reden voor taaldegeneratie. Het
> enige effect van geletterdheid lijkt mij een vertraging van het
> proces van verandering dat in elke taal te vinden is. Ook het
> 17-eeuwse Nederland zal geen hoge geletterdheid gekend hebben.
> ... etc.
------------------------------------------------------------ ----------
Ik ben het roerend met je laatste reactie eens, dat het niet
te verdedigen is, dat het Nederlands over 200 jaar niet
verschilt van het huidige Afrikaans. Maar met bovenstaande
opmerkingen van je ben ik het beslist _niet_ eens.
Literaire rijkdom EN goed onderwijs hebben volgens mij een
enorme invloed op de ontwikkeling van een taal. Beide zijn
altijd, relatief gesproken, in Nederland aanwezig geweest en
zijn het nog. Ik heb hier het nieuwste standaardwerk liggen over
de geschiedenis van de Nederlandse Literatuur*, en ik zou zeggen,
zorg dat je het krijgt, want dan gaat er een nieuwe wereld voor
je open van bijna duizend pagina's bijna duizend jaar Nederlandse
literatuur.
Literaire rijkdom en goed onderwijs zijn volgens mij ook de
belangrijkste factoren die voorkomen dat belachelijke, ver
doorgevoerde spellings-vernieuwingen, die ons vooral uit
Vlaanderen bereiken, niet worden doorgevoerd, omdat er altijd
onmiddellijk door iedereen op wordt ingesprongen.
Overigens, juist nu hebben we een herziene spelling gekregen,
en die is zeer gematigd. Hoewel de logica ervan niet iedereen
duidelijk is. Voer voor taalkundigen dus.
Zoals ik al schreef, ben ik geen taaldeskundige. Maar is
taal-degeneratie volgens jou geen goed woord? Noem het dan
taal-vervlakking, dat woord bestaat wel. Beide komen op
hetzelfde neer volgens mij. Voorbeelden daarvan gaf ik reeds.
Met vriendelijke groeten,
Bernhard Bezemer
* M.A. Schenkeveld-Van der Dussen (hoofdredactie): Nederlandse
Literatuur, een geschiedenis. Groningen: Martinus Nijhoff
Uitgevers, 1993. ISBN 90-6890-393-4.
Op de flap staat onder meer: "Dit boek bevat hondervijftig
boeiende essays, elk met als uitgangspunt een datum die betekenis
heeft voor de literatuur, vanaf de Middeleeuwen (de elfde eeuw, B.)
tot heden".
GEEN EVOLUTIE, MAAR EEN TAALKUNDIGE REVOLUTIE, VOLGENS MIJ
-----------------------------------------------------------
At 10:27 4-04-96 SAT, you Dirk wrote:
> Ek vind in my Nederlandse woordeboek:
> oordeel
> oorsprong
> oorzaak
> wat duidelik kontraksies is van woorde wat oorspronklik met
> 'over' begin het.
------------------------------------------------------------ -
Daar geloof ik nu niets van, Helaas ben ik (nog) niet in
het bezit van het Nederlandse etymologische woordenboek, dat
nog niet zo heel lang geleden is verschenen, anders zou ik
het op kunnen zoeken. Het voorvoegsel 'oor' een samentrekking
van 'over'? De woorden 'overdeel', 'oversprong' en 'overzaak'
zeggen mij in ieder geval helemaal niets.
Overigens wil ik niets denigrerends zeggen over het
moderne Afrikaans. Dat is natuurlijk een volwaardige taal,
gelijkwaardig aan het Nederlands of welke taal dan ook.
Alleen denk ik dat de oorsprong van het Afrikaans taalkundig
geen evolutie maar een revolutie was.
Overdreven gesteld, 'van de ene dag op de andere dag' werd
de spreektaal tot offici-ele taal verheven. En die spreektaal,
dat valt naar mijn mening niet te ontkennen, was niet bepaald
letterkundig doorvoed, zoals dat bij veel talen wel het
geval is. De spreektaal EN de taal der letteren te zamen doen
in de taal het werk van de evolutie, de ontwikkeling in de tijd
dus.
Wij hebben hier in Nederland samen met Belgi-e (Vlaanderen)
een permanente spellingscommissie. En regelmatig lees je dat
een 'progressieve' taalkundige ruecksichtlos over wil stappen
naar 'schrijven zoals je de taal spreekt'. Volgens mij zou dat
een ramp zijn. Hier enkele voorbeelden uit de volksmond:
ik heb - kep;
heb je - hejje & hebbie;
ik weet het niet - kwenie;
wat zeg je? - wa zeggie?;
het kon niet anders - 't konnie anders;
ik vind niet dat hij gelijk heeft - ik vinnie dattie gelijk ep;
laten we gaan voetballen - lawe gaan foeballe.
Dit vind ik dus vormen van taal-degeneratie, die je niet zomaar
in de offici-ele spelling kunt opnemen. Zuid-Afrika, als staat in
wording EN in grote verdrukking verkerende, had naar mijn mening
indertijd echter niet veel meer dan de spreektaal en, zoals is
opgemerkt, de bijbel. (En volgens mij was dat de Statenbijbel).
Supertaal
Blog
Soek
Hulp
Lede
Registreer
Teken aan
Tuis
RSS
