Tuis » Algemeen » Koeitjies & kalfies » Straatnamen
| Straatnamen [boodskap #90595] |
Di, 24 Februarie 2004 14:28 |
Michel Martens
Boodskappe: 126
Geregistreer: Mei 2006
Karma: 0
|
Senior Lid |
|
|
In Antwerpen zijn er zestien straatnamen die geïnspireerd werden door
Zuid-Afrika en de Anglo-Boerenoorlogen. De meeste namen zullen jullie
wel heel bekend in de oren klinken:
Bothastraat, Cronjéstraat, Delareystraat (sic), Generaal de Wetstraat,
Julius de Geyterstraat, Krugerbrug, Krugerplein, Krugerstraat, Pol de
Montstraat, Pretoriastraat, Steynstraat en Transvaalstraat. Het zijn
er hier maar twaalf maar dat komt omdat enkele straatnamen meer dan
eens voorkomen in de stad.
Er staan twee niet-Afrikaners bij, namelijk Pol de Mont en Julius de
Geyter. Zij waren vooraanstaande figuren in een paar comités die
opgericht werden ter ondersteuning van de Boeren in hun strijd tegen
de Engelsen. Die comités kwamen er omdat er een vloedgolf van
sympathie loskwam voor de Boeren, vooral nadat president Paul Kruger
zijn zaak persoonlijk was komen bepleiten in Antwerpen en Brussel.
Ik vond het wel leuk om dat even te laten weten.
Antwerpse straat van de maand
Oktober 2001
Ben jij ook benieuwd naar de herkomst van een bepaalde straatnaam?
Achter de naam van een straat
gaat een heel stukje geschiedenis schuil...
'Bring my trug na die ou Transvaal'(*),
over de sporen van de Anglo-Boerenoorlogen in de Antwerpse
straatnamen.
De Eerste Vrijheidsoorlog (1881-1884), maar vooral de Tweede
Anglo-Boerenoorlog, die woedde van 11
oktober 1899 tot 31 mei 1902, en die een einde maakte aan de
onafhankelijkheid van Transvaal en
Oranje-Vrijstaat, hebben een grote impact gehad op de straatnaamgeving
in Vlaams-België. Deze
ongelijke strijd van de ‘Boerenrepublieken’ tegen het oppermachtige
Engeland, de zgn. Boerenoorlog van
Transvaal, deed in brede lagen van de Europese bevolking een vloedgolf
van sympathie opwellen. Dat
de Transvaalse president Paul Kruger zijn zaak persoonlijk kwam
bepleiten in Antwerpen en Brussel,
was hier zeker niet vreemd aan.
Er ontstonden actiecomités die ijverden voor de steun aan hun ‘naaste
taal- en stamverwanten, de
Boeren’. Het Antwerps comité dat de zaak van de Transvaalse Boeren
tijdens de Eerste Vrijheidsoorlog
(1881-1884) behartigd had, werd op 11 januari 1881 gesticht door de
Antwerpse letterkundige en
flamingant Julius de Geyter (Lede bij Aalst, 25 mei 1830- Antwerpen,
18 februari 1905. Onder de
diverse Boerencomités was er slechts één dat ook de naam
Oranje-Vrijstaat in zijn naam integreerde, het
zgn. ambulancecomité uit Antwerpen met als voorzitter Pol de Mont
(Wambeek, 15 april 1859- Berlijn, 29
juni 1931. Gelet op de coördinerende rol die het gespeeld heeft, moet
dit comité als het belangrijkste van
het land worden beschouwd. De officiële naam luidde ‘Hulp-Komiteit
voor Transvaal en Oranje-Vrijstaat’.
Wanneer ontstonden die Zuid-Afrikaanse straatnamen in België?
De meeste ontvingen hun naam tijdens de Tweede Anglo-Boerenoorlog.
Enkele straatnamen zijn ouder.
Zo is de oudste Zuid-Afrikaanse straatnaam in Vlaams-België de
Transvaalstraat in Berchem
(Antwerpen), die tot 9 mei 1912 op het grondgebied van de stad
Antwerpen was gesitueerd. Het college
van burgemeester en schepenen van de stad Antwerpen gaf die benaming
op 6 juni 1884 aan de nieuwe
straat die pas was aangelegd door de bouwmaatschappij van het
Oostkwartier ‘als herinnering aan het
bezoek van Paul Kruger, president der Transvaalse Republiek, in april
ll. Antwerpen gebracht.’ Op 25
maart 1896 gaf het Antwerpse schepencollege, andermaal op verzoek van
diezelfde bouwmaatschappij,
Transvaalse namen aan twee nieuwe straten, namelijk de Krugerstraat en
de Pretoriastraat.
De meeste andere ontvingen hun naam tijdens de Tweede
Anglo-Boerenoorlog. Zo hebben Borgerhout
en Hoboken, onder de indruk van Krugers landing te Marseille op 22
november 1900, nog diezelfde dag
een of meerdere straten in hun gemeente een Zuid-Afrikaanse straatnaam
gegeven.
Het is opmerkelijk dat de Belgische Boerencomités hun actie helemaal
in het teken van Transvaal
stelden. Als leider van het Transvaalse ‘heldenvolk’ werd ook
president Kruger in de bewondering voor de
‘Boeren van Transvaal’ betrokken. Over de Oranje-Vrijstaat en zijn
president Steyn werd nauwelijks
gesproken, terwijl de populaire Vrijstaatse generaal Christiaan De Wet
toch hoofdzakelijk als ‘Transvaals’
generaal bewonderd werd.
De naam Transvaal werd door de eerste ontdekkingsreizigers bedacht en
is als geografisch begrip
vermoedelijk ontstaan op het einde van de 18de, begin 19de eeuw.
Pretoria kreeg zijn naam op 16
november 1855 op voorstel van Martinus Wessel Pretorius
(Pretoriuskloof, Graaff-Reinet, 17 september
1819- Potchefstroom, 18 mei 1901) die staatspresident was van
Oranje-Vrijstaat en later van Transvaal.
Hij stelde de naam Pretorius, Pretoria voor ter nagedachtenis van zijn
vader, een van de leiders van de
Grote Trek, Wilhelmus Jacobus Pretorius.
Wat de persoonsnamen betreft was president Paul Kruger (Bulhoek, 10
oktober 1825- Clarens,
Zwitserland, 14 juli 1904) de oudste van de Zuid-Afrikaanse
prominenten waarvan de namen in Vlaamse
plaatsnamen indrongen. De andere Zuid-Afrikaanse figuren waarvan namen
werden overgedragen waren
generaal Petrus-Arnoldus Conjé (Colesburg, 4 oktober 1835- Klerksdorp,
4 februari 1911), generaal
Jacobus-Hercules De La Rey (Doornspruit, Winburg, 22 oktober 1847-
Langlaagte, Johannesburg, 15
Stad Antwerpen
Stafdienst/stadsarchief
september 1914), generaal Christiaan Rudolf De Wet (Smithfield, 7
oktober 1854- Dewetsdorp, 3 februari
1922), president Martinus Theunis Steyn (Rietfontein, Winburg, 2
oktober 1857- Bloemfontein, 28
november 1916) en generaal, later premier Louis Botha (Greytown,
Natal, 27 september 1862- Pretoria,
27 augustus 1919).
Hoewel de ‘Transvaalgolf’ heel het land overspoelde, waren er in
België slechts drie gemeenten, nl.
Borgerhout, Berchem (Antwerpen) en Hoboken die meer dan twee
Zuid-Afrikaanse straatnamen tellen.
In Borgerhout kregen vier Boerengeneraals nl. Botha, Cronjé, De La Rey
en De Wet rond het
Krugerplein elk een straatnaam.
Meer dan vijftig jaar later had de Boerenoorlog van Transvaal nog
indirecte invloed. Zo werd op 28
december 1973 te Hoboken de brug over de spoorweg naast de Zuidweg en
gelegen in het verlengde
van de Krugerstraat, door de gemeenteraad tot Krugerbrug gedoopt.
De sympathiebeweging die in Vlaanderen ontstond uit een identificatie
van de Vlaamse strijd met deze
van de Boeren als taalbroeders zou later, tussen 1920 en ‘30, ook haar
sporen nalaten in de ‘Vlaamse’
liederschat (“Bobbejaan klim die berg”, “Hoe ry die Boere?”, “Jong
Suid-Afrika”, “Mamma, ‘k wil ‘n man
hê”, “My Sarie Marais”, “Ry maar an ossewâ”, “Transvaal” enz.).
(*) De titel van deze bijdrage “Bring my trug na die ou Transvaal” is
ook de eerste regel uit het refrein
van het liedje “My Sarie Marais”.
Bovenvermelde gegevens werden gesprokkeld uit “De invloed van de
Anglo-Boerenoorlogen in de
naamgeving hoofdzakelijk in Vlaams-België” door J.M. Goris, verschenen
in ‘Naamkunde 8 (1976), blz.
193-256.
In dit item kwamen volgende straatnamen aan bod: Bothastraat (2140),
Cronjéstraat (2140),
Delareystraat (sic) (2140), Generaal de Wetstraat (2140), Julius de
Geyterstraat (2020/2660/2610),
Krugerbrug (2020/2660), Krugerplein (2140), Krugerstraat (2600/2660),
Pol de Montstraat (2020),
Pretoriastraat (2600), Steynstraat (2660) en Transvaalstraat (2600).
Gie Stappaerts
11 oktober 2001
--
Groeten,
Michel.
|
|
|
|
| |
  |
Gaan na forum:
[ XML-voer ] [  ]
Tyd nou: Vr Mei 10 07:48:45 MGT 2024
|
Supertaal
Blog
Soek
Hulp
Lede
Registreer
Teken aan
Tuis
